Obrót dziełami na rynku sztuki

Rynek sztuki jest obecnie najbardziej zmieniającym się, jak i obiecującym rynkiem kapitałowym na świecie. Powstaje pewnego rodzaju oddzielny sektor, który łączy ze sobą sztukę i finanse. W Polsce zdecydowanie rynek ten jest dopiero „raczkujący” a oferta niewielka, natomiast wiele czynników zewnętrznych sprawia, że polski rynek sztuki bardzo dynamicznie wzrasta. Takie czynniki jak wzrost zamożności społeczeństwa, edukacja, globalizacja przyczyniają się do pojawiania nowych możliwości, a tym samym łatwiejszej łączności pomiędzy sztuką a biznesem. Biznesem w tym przypadku to inwestycje w sztukę, natomiast żeby ta inwestycja mogła zaistnieć należy obrać najbardziej odpowiednią formę, dzięki której dzieło trafi do klienta.

Sposoby w jakich dzieła trafiają do nabywców można wyróżnić wiele. Od samodzielnej działalności samych twórców po działania czysto komercyjne kierowane przez marszandów, po działanie tzw. szarej strefy rynku sztuki. Samodzielnym sposobem działania artysty może być prowadzenie autorskiej galerii, gdzie organizuje on wystawy sprzedażne i niesprzedażne w wynajętych przestrzeniach, na własne ryzyko finansowe. Inną formą zarobku przez artystów jest twórczość na zamówienie, która z jednej strony ogranicza ich wolność w tworzeniu, lecz z drugiej strony mobilizuje do dalszej pracy.

Najbardziej znanym sposobem handlu dziełami sztuki jest sprzedaż galeryjna. Charakteryzuje się on obecnością pośrednika pomiędzy twórcą a odbiorcą, nabywcą. Marszand i galeria zajmują się promocją artysty i kreowaniem popytu na jego twórczość. W związku z ponoszonym ryzykiem, pobierają oni prowizję od sprzedaży prac danego artysty. Ważną i chyba najbardziej bezprecedensową formą obrotu dziełami sztuki jest sprzedaż aukcyjna, choć w Polsce zdecydowanie jeszcze na początku drogi. Dwa największe, najbardziej znane domy aukcyjne - Sotheby’s i Christie’s - mają ponad dwustupięćdziesięcioletnią tradycję. W Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. liczba aktywnych domów aukcyjnych systematycznie malała. Dziś do najważniejszych należą: Agra-Art, Rempex, Desa Unicum, Ostoya, Polswiss Art, Sopocki Dom Aukcyjny.

W sprzedaży aukcyjnej wyróżnia się kilka metod:

1. system tradycyjny (angielski)- licytacja w górę od ceny wywoławczej do momentu przebicia
2. system holenderski - cena wywoławcza jest wysoka a aukcjoner obniża ją do momentu zgłoszenia chęci zakupu
3. system pierwszej ceny - potencjalni nabywcy składają oferty w sposób tajny, licytację wygrywa najwyższa oferta
4. system Vickreya (drugiej ceny) - aukcje wygrywa ten, kto złożył najwyższą ofertę, ale płaci on tyle, ile zaproponowała następna w kolejności osoba

Nie należy zapominać o tym, że obecnie w aukcjach wykorzystywane są coraz częściej nowe technologie, a aukcje prowadzone są zarówno telefonicznie jak i przez internet. Dzieła sztuki można także nabyć na ogólnodostępnych portalach aukcyjnych tj. Allegro czy E-bay. Warto także wspomnieć o dość istotnej formie obrotu dziełami sztuki, czyli o targach i biennale. Podczas tych ekspozycji możliwość prezentacji mają galerie z całego świata. Promuje się na nich zarówno dzieła jak i ich twórców oraz same galerie. Jest to okazja do popularyzacji sztuki jak również do wymiany kontaktów pomiędzy właścicielami galerii i kolekcjonerami.

Istnieje także rynek sztuki szarej strefy – giełdy staroci, pchle targi, handel okazjonalny i stanowi on dość spory procent ogólnego rynku, gdzie obserwuje się wzrost transakcji na nim się odbywających, co jest spowodowane wzrostem ilości kradzieży i fałszerstw dzieł sztuki, jak również rosnących kosztów transakcji na legalnym handlu. Powyżej omówione formy obrotu są nierozerwalnie związane z aktem twórczym artysty oraz pieniędzmi i popytem kolekcjonera, bez tych dwóch uwarunkowań rynek sztuki i jego obrót traci rację bytu.