Ostatnio oglądane
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Ulubione
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Medale od zawsze stanowiły ciekawą pamiątkę danego okresu. Nierzadko były one wyrazem dążeń emitentów do budowania pewnej relacji odbiorcy z tematem, którego dotyczyły. Niniejszy tekst poświęcony będzie medalom wybitym w okresie II Rzeczypospolitej Polski przez Mennicę Państwową w Warszawie. Są to medale oficjalne wybite przez państwową mennicę po odzyskaniu przez kraj niepodległości po 123 latach niewoli.
Ich przekaz był różny, nierzadko pamiątkowy – takie medale co do zasady pominiemy w niniejszym tekście, gdyż nie mają one związku z tematem. Pozostałe jednakże miały charakter patriotyczny, a więc w jakiejś mierze mogły służyć idei budowania wśród obywateli świadomości narodowej.
Spośród 436 medali wyemitowanych przez Mennicę Państwową w Warszawie w okresie 1918-1939 ponad 25% stanowią medale o charakterze stricte patriotycznym. Wśród pozostałych trzech czwartych emisji część stanowią medale, którym również można przypisać taką rolę, choć pośrednią.
Ta gruba stanowi około połowę całości spośród medali o charakterze patriotycznym. Dotyczą one wydarzeń ważnych dla Polski historycznie. Przeważnie największych polskich wiktorii. Jednak nie tylko, wiele spośród nich dotyczy walk o odzyskanie niepodległości na frontach I Wojny Światowej, jak i wkrótce po jej zakończeniu. Do licznych należą tu emisje poświęcone Powstaniom Śląskim oraz walkom o granice wschodnie. A więc wydarzeniom świeżym w pamięci odbiorców. Znalazły się tu jednak również i medale upamiętniające ważne polskie zwycięstwa.
Medale te wprost wskazują na jedność kraju, który musiał usilnie walczyć o odzyskanie swych terenów i połączenie wszystkich rodaków na terenie jednego państwa. Ich zadaniem – oczywiście pomijając aspekt upamiętnienia ważnych wydarzeń i ich rocznic – było zapewne również budowanie wśród odbiorców świadomości o tym kim są i że są częścią zbiorowości, która musiała sama sobie wywalczyć byt państwowy. Wskazują też, że niegdyś Rzeczpospolita była potężnym państwem, które odnosiło ogromne zwycięstwa, jak te pod Chocimiem, czy Wiedniem. Były więc w historii jej bytności okresy wielkiej chwały oręża polskiego. Co za tym idzie wskazywano, że choć Rzeczpospolita Obojga Narodów w sposób dość szybki i przykry zakończyła swój byt, to nie można zapominać i nie należy się wstydzić jej spuścizny, gdyż była niegdyś szanowanym i ważnym tworem, którego sąsiedzi się bali.
Kolejnym tematem przewijającym się dość licznie na medalach Mennicy Państwowej w Warszawie są wydarzenia o charakterze współczesnym, jednakże ważne dla Państwa i jego obywateli. Do takich medali należą chociażby medale upamiętniające Konstytucję Marcową, odzyskanie dostępu do morza, budowy Portu w Gdyni, czy wodowania polskich statków i ich podróży transoceanicznych. Wydarzenia te były szeroko komentowane przez ówczesną prasę, a wielu obywateli było z nimi związanych w sposób osobisty. Np robotnicy, którzy pomagali przy budowie portu w Gdyni.
Medale te również miały interesujący charakter podkreślały bowiem olbrzymie osiągnięcia świeżo odrodzonego państwa, które już wkrótce po zaistnieniu na arenie światowej bierze udział w użytkowaniu dróg morskich na równi z potęgami światowymi. Ma też własną Konstytucję, jest państwem demokratycznym, które już w 4 lata po odzyskaniu bytu określa dokładne zasady swego funkcjonowania. Odcina to znacznie te medale od tych o charakterze stricte kommemoratywnym, jak choćby medale wybijane z okazji urządzania różnego rodzaju zawodów sportowych, w tym o puchar Gordon-Benetta.
Ciekawą serią, którą można tu chyba włączyć są również medale różnych typów wybite z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w roku 1929. Wystawa ta prezentowała wiele osiągnięć Państwa Polskiego, a więc medale jej poświęcone można w naszej opinii zaliczyć do tych o charakterze patriotycznym.
To niezbyt liczna grupa jeśli mielibyśmy poruszyć jedynie największych z wielkich. Na medale Mennicy w okresie dwudziestolecia trafiały takie sławy, jak Ignacy Jan Paderewski, Maria Curie-Skłodowska, Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz, czy Joachim Lelewel. Medale poświęcone tym historycznym dla narodu polskiego postaciom również podkreślały wielkość narodu, podobnie jak medale poświęcone wydarzeniom ważnym dla historii kraju.
Ich umieszczenie na medalach podkreślało, że w historii było wielu znanych Polaków, niekiedy o światowej sławie. Nic więc nie stoi na przeszkodzie aby i nowi Polacy zyskali światową sławę. Tego typu wzorce z pewnością były potrzebne odbudowanemu państwu, by zachęcać zwłaszcza młodych obywateli do rozwoju.
Były one też poświęcone wielkim bojownikom o Niepodległość, jak Stefanowi Okrzei czy Tadeuszowi Kościuszce. Są to szczególne medale, gdyż poprzez upamiętnienie tych postaci stanowią one gloryfikację poświęcenia w myśl dulce et decorum est pro Patria mori. Wpisuje się to zresztą w pewien ogólny rys patriotyzmu romantycznego który w jakiejś mierze stanowił podstawę budowania tożsamości narodowej w odrodzonym państwie.
Jednocześnie liczne medale z postaciami o charakterze historycznym były wykonywane na zamówienie różnych instytucji, przez co znaleźli się tam np. zasłużeni profesorowie różnych Uniwersytetów. Medale takie, choć niemające charakteru patriotycznego sensu stricto mogły spełniać rolę cementowania więzi studentów ze swoją alma mater która bądź co bądź była częścią państwowości polskiej.
Ten typ medali również jest stosunkowo liczny wśród produktów Mennicy Państwowej w Warszawie. Upamiętnia zwłaszcza osoby ważne w tym okresie z punktu widzenia Państwa. Są to medale poświęcone Prezydentom Rzeczypospolitej Polski, marszałkowi Piłsudskiemu, czy ważnym politykom, jak marsz. Edward Rydz-Śmigły, czy Roman Dmowski.
Medale te dość jednoznacznie miały charakter patriotyczny – podkreślały, że Polacy mają swoich przywódców, władze. Tak samo, jak każde inne państwo. To w pewnej mierze, w sposób podprogowy również budowało tożsamość narodową obywateli.
Oczywiście oprócz medali poświęconych ważnym politykom istnieje też wiele wybitych przez Mennicę medali o charakterze upamiętnienia osobistości ważnych dla danych grup, czy regionów.
Wśród ponad 400 typów medali wybitych przez Mennicę w okresie międzywojennym znajduje się również całe spektrum emisji o charakterze państwowym, jednak różnym przeznaczeniu. Część z nich to medale o charakterze nagrodowym. Ich rolą samą w sobie było docenienie wybitnych osiągnięć, np. w hodowli. Sam fakt bicia ich przez mennicę nie jest być może zbyt istotny, jednak fakt, że były to nagrody o charakterze państwowym sam przez się stanowił o patriotycznym charakterze tejże, zwłaszcza w przypadku hodowli używanej do celów wojskowych.
Inne należą do pamiątek z różnego rodzaju zawodów, co do zasady nie można więc przypisać im roli kreowania postaw patriotycznych. Jednakże jest wśród nich również kilka, które mogły pomagać w kształtowaniu tożsamości narodowej, a mianowicie typy przygotowane dla celów nagrodowych w zawodach sportowych wojskowych. Prawdopodobnie typy te poprzez umieszczanie na nich znaku Mennicy mogły podkreślać żołnierzom iż ich wysiłek jest nagradzany przez Państwo Polskie, któremu służą.
Warto mieć na uwadze powyższe dane, ponieważ medale Mennicy, a przynajmniej niektóre spośród nich z pewnością miały odgrywać rolę w budowaniu świadomości tożsamości narodowej wśród obywateli. Co za tym idzie ich kompozycja i dobór odpowiednich postaci nie był przypadkowy, zwłaszcza w przypadku medali bitych masowo.
Poland Medal for the enfranchisement of peasants by the Polish National Government 1863 (R3)
Polska, 500. rocznica bitwy pod Grunwaldem, 1910
Medal Legiony Polskie 1914-1915-1916 (J. Wysocki) - SREBRO
Poland Medal minted to commemorate the escape of the princess from Innsbruck to Rome 1719 (R3)
Medale bite przez Mennicę Państwową w Warszawie stanowiły, lub też może bardziej mogły stanowić element budowania tożsamości narodowej wśród obywateli nowoodrodzonego Państwa.
Poprzez ukazywanie ważnych postaci takich jak Bolesław Chrobry, Kazimierz Pułaski, Joachim Lelewel, Stanisław Staszic, Józef Bem, czy Tadeusz Kościuszko medale Mennicy pomagały w budowaniu nimbu szlachetnych i odważnych patriotów budujących lub broniących wielkości państwa polskiego. Z kolei przypominanie wielkich historycznych zwycięstw pomagało w budowaniu wizerunku żołnierza polskiego jako niezwyciężonego herosa pokonującego nawet przeważające siły wroga.
Inny charakter miały medale upamiętniające wydarzenia czy postacie z walk o granicę odrodzonego Państwa. Naczelnik Piłsudski, Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski, Józef Haller – ich kult zwłaszcza w pierwszych latach istnienia odrodzonego państwa był wręcz wszechobecny a medale mogły go utrwalić. Podobnie ma się sprawa np. z upamiętnianiem ustalenia granic wschodnich, czy Powstań Śląskich. Pokazywały one, że odrodzone państwo własnymi siłami umiało o siebie zadbać a obywatele sprawić, że znajdą się w granicach odrodzonej Ojczyzny.
Z kolei medale pokazujący bieżące sukcesy Polski ukazywały obywatelom wielkość i szybki rozwój odrodzonego, jeszcze niedawno zrujnowanego działaniami wojennymi kraju. Kraju, który borykał się z poważnymi problemami tak politycznymi (poprzez niestabilne i co chwila zmieniające się Rządy), jak i gospodarczymi (takimi jak hiperinflacja lat 20-tych).
Co warte uwagi, medale wybite w okresie dwudziestolecia w Mennicy Państwowej w Warszawie nigdy nie stanowiły tuby propagandowej. Niezależnie czy mówimy o czasach przed zamachem majowym, czy też o głębokiej Sanacji, medale te nie były emitowane w celu gloryfikacji poszczególnych rządów. A przynajmniej nie w sposób bezpośredni. Ich emisje mogły rzecz jasna dotyczyć danych mężów stanu, jednakże niemal nigdy postaci dyskusyjnych.
05/03/2021