Czym jest sztuka dzisiaj?

Charakterystyka

Wielu historyków sztuki uważa, że początek sztuki współczesnej przypada na przełom lat 60. I 70. XX wieku, kiedy nastąpił koniec umownego okresu sztuki nowoczesnej. W niektórych opracowaniach początek sztuki współczesnej zostaje określony zaraz po zakończeniu II wojny światowej. Sprzedaż prac twórców działających po II wojnie znajduje się w trendzie wzrostowym od 10 lat. Jej tempo wzrostu w latach 2004 - 2014 było imponujące - wyniosło 22% rocznie. W 2014 roku twórczość powojenna stanowiła niemal 50% wartości światowego rynku sztuki.
Kilka cech charakterystycznych, które wyróżniają sztukę współczesną na tle innych epok artystycznych to:

• różnorodność w doborze materiałów, formy, tematyki itp. Obecna twórczość obejmuje tak wiele technik wyrazu artystycznego, że malarstwo przestało dominować
• brak jednolitej zasady organizacyjnej czy ideologii, jakie często były widoczne w innych okresach i ruchach artystycznych
• brak konkretnego celu i punktu widzenia
• odbieganie od schematów nakreślonych przez twórców z poprzednich epok
• innowacje
• masowość

Zaczynamy od niezrozumienia

Nowatorstwo i oparcie na eksperymencie sprawia, że język sztuki współczesnej nie jest łatwy do odczytania. Współczesne dzieło jest bowiem otwarte na różne interpretacje, a jego znaczenia zależą m.in. od wyobraźni i erudycji widza. Nawet bardzo kompetentny odbiorca, jakim jest kurator czy krytyk, spotykając się z dziełem nieznanego wcześniej twórcy, musi zapoznać się z biografią artystyczną autora, teoriami i twórczością, jacy go inspirowali, tłem społecznym, historycznym czy kulturowym.
Jak dzieło na mnie działa? Co ze mną robi? Jakie skojarzenia budzi? Jakie wywołuje emocje? - takie pytania powinniśmy sobie stawiać, aby otworzyć się na doświadczenie sztuki współczesnej. Trzeba przygotować się na sprzeczne uczucia i wewnętrzne napięcia, między którymi skrywają się sensy. Należy uważać, aby nie ulegać rutynowemu myśleniu na zasadzie "to nie ma sensu/to banalne". Zatem, aby kompetentnie odróżnić "dobrą" sztukę od "złej", należy najpierw zdobyć niemało wiedzy teoretycznej oraz wyćwiczyć się w umiejętności patrzenia. Jak ją pozyskać? Oprócz szerokiej literatury oraz tekstów kuratorskich towarzyszących wystawom, liczne teksty krytyków znajdziemy w czasopismach oraz publikacjach zagranicznych, z których niektóre dostępne są w sieci. Pouczające mogą być wykłady czy kursy dla kolekcjonerów oraz oprowadzania kuratorskie i spotkania z artystami. Podobnie jak w przypadku umiejętności oceny sztuki dawnej - najbardziej cenne są bezpośrednie kontakty z ekspertami.

Popularne

Anna Trochim, Światło z Podlasia

117 EUR

Józef Wilkoń, Koty

117 EUR

Tomasz Olbiński, Latawce, 2015

695 EUR

Mariola Świgulska, Czy Pan Klimt umówi się ze mną na kawę

371 EUR

Rynek wtórny i rynek pierwotny

Oprócz sztuki głównego nurtu, cały czas działają liczni artyści tworzący sztukę dekoracyjną, miłą dla oka, łatwą w odbiorze. Stąd też w obiegu rynkowym spotyka się zarówno klasykę awangardy, jak i artystów tworzących w różnych konwencjach, mniej i bardziej cenionych przez historyków sztuki. Od ponad dziesięciu lat osobną kategorię stanowi Młoda Sztuka - czyli artyści debiutujący, często świeżo upieczeni absolwenci akademii. To, co jest najbardziej charakterystyczne w odniesieniu do rynku sztuki współczesnej, to fakt, że strącone z piedestału przez awangardę malarstwo cały czas króluje w galeriach i salonach domów aukcyjnych. Niemal wszystkie aukcyjne rekordy, zarówno w Polsce, jak i na świecie należą do obrazów. Formy przestrzenne czy nowe media, które zdecydowanie częściej niż malarstwo czy rzeźbę możemy oglądać na wystawach sztuki współczesnej, stanowią tu znikomy procent. Dzisiejszy kolekcjoner, nawet zadeklarowany amator współczesności, najczęściej bowiem wybiera obrazy lub fotografie, dla których można znaleźć miejsce w domowej przestrzeni. Mają być zarówno intelektualną rozrywką, jak i obiektem estetycznym. Nieliczni jeszcze nabywcy instalacji czy wideo należą zatem do awangardy współczesnych kolekcjonerów.
Sztuka współczesna stanowi znaczną część oferty niemal wszystkich domów aukcyjnych, a często także i antykwariatów. Około roku 2000 zaczęły pojawiać się młode galerie, które obierając wzorowaną na modelu zachodnim formułę działania, stworzyły odseparowany od rynku aukcyjnego obieg sztuki. Ich właściciele - galerzyści, mający często wcześniejsze doświadczenie na polu kuratorstwa czy krytyki, podjęli współpracę z młodymi artystami awangardowymi. Od kilku lat niesłabnącą popularnością cieszy się Młoda Sztuka. Prócz młodych twórców pojawiają się na nich również prace artystów posiadających już swój dorobek. Wszystkie prace są oferowane w bardzo atrakcyjnej cenie wywoławczej, co przyciąga rzesze amatorów współczesności. Galerzyści to osoby nieprzypadkowe, lecz doświadczone i posiadające wiedzę. Galerzysta przyjmując artystę, ponosi duże ryzyko, inwestuje swoją pracę i zaangażowanie oraz koszty. Porażka artysty jest również jego porażką, dlatego katalogi aukcji zawierają najczęściej dokładnie wyselekcjonowane prace. Sytuacja ta dotyczy nie tylko galerii, ale także domów aukcyjnych.

Aukcyjne rekordy

Ceny dzieł najbardziej cenionych artystów polskich XX w. od kilku lat idą coraz szybciej w górę. Ceny na rynku są bardzo zróżnicowane i średnia cena prac określonego artysty może okazać się nawet o połowę niższa niż kwoty, jakie zdobywają jego najlepsze prace.
Do artystów, których prace są najbardziej poszukiwane, należą np.: Alina Szapocznikow, Roman Opałka, Katarzyna Kobro, Magdalena Abakanowicz, Leon Tarasewicz, Stanisław Fijałkowski, Igor Mitoraj, Jarosław Modzelewski, Jan Dobkowski. W przypadku twórców zagranicznych grafiki sygnowane nazwiskami Pablo Picassa i Salvadora Dalego są oferowane dość często i cieszą się zainteresowaniem.

Wartość artystyczna

Zawsze najważniejsza jest oczywiście wartość artystyczna. Niemniej w przypadku sztuki współczesnej istotnym czynnikiem jest status dzieła w świecie sztuki. Przy ocenie dzieła sztuki istotna jest biografia artystyczna twórcy i historia wystaw - przede wszystkim indywidualnych. Niezmiernie znaczący jest prestiż instytucji, w których artysta wystawiał. W przypadku obrazów ocenia się je analogicznie do sztuki dawnej. A zatem mają tu znaczenie także wymiar czy technika. Niektóre dzieła artystów współczesnych obecnie liczą sobie już kilkadziesiąt lat, stąd istotny jest w przypadku ich wyceny także stan zachowania. Artyści XX w. Nierzadko eksperymentowali z użyciem różnych materiałów, stosowali technikę własną. Dlatego też ich dzieła dziś stanowią dla konserwatorów nie lada wyzwanie. Sztuka wymyka się więc wszelkim ograniczeniom i definicjom. Wiedza o niej polega na tym, aby ją samodzielnie zobaczyć i "poczuć". Wszystko zależy od konkretnego przypadku i samego dzieła. Uważnie analizujmy rady ekspertów, ale nie zapominajmy, że sztuka ma nam przede wszystkim sprawiać przyjemność i trafiać w nasze gusta. Zadaniem współczesnego artysty nie jest już tylko wykonywanie pięknych przedmiotów i malowanie atrakcyjnych obrazów, lecz tworzenie form, które oddziałują na wszystkie zmysły.