Ostatnio oglądane
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Ulubione
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Platery, czyli przedmioty wykonane różnymi technikami w metalu nieszlachetnym, przeważnie mosiądzu, lub białym metalu, to dziś coraz popularniejsza gałąź rynku antyków. Bogactwo form i liczni wytwórcy działający przez dziesiątki lat w różnych zakątkach świata – to właśnie sprawia, że każdy znajdzie tu coś dla siebie.
A w tym gąszczu jest i wiele platerów rodzimych wykonywanych zarówno w czasach zaborów, w okresie międzywojennym, jak i po wojnie. I to właśnie tej gałęzi rynku – platerom polskim poświęcamy niniejszy tekst.
Platery z uwagi na wykonanie w metalu nieszlachetnym cechuje stosunkowo niewysoki próg wejścia. Sztućce, czy niektóre małe formy można zakupić na rynku antykwarycznym za kilka-kilkanaście, czy kilkadziesiąt złotych. Nie znaczy to jednak, że budując kolekcję nie natrafimy w końcu na ścianę finansową – przedmioty z cenionych wzorów, czy rzadkie wyroby korpusowe przeważnie kosztują znacznie powyżej 100 złotych, a w wielu przypadkach przekraczają i kwoty z trzema zerami na końcu! Warto o tym pamiętać, gdy myślimy o platerach jako temacie naszej kolekcji – powinniśmy przemyśleć jej ramy i dostosować jej zawartość do naszego portfela. Jak wszędzie, tak i tu gdy do kolekcji przestaniemy dokładać nowe przedmioty, możemy się spodziewać, że powoli kolekcja wraz z naszym zapałem będzie obumierać.
Po drugie, z uwagi na fakt, że platery były (i są nadal) przedmiotami użytkowymi, na wielu z nich występują przetarcia srebrzeń, a niektóre bywają srebrzone wtórnie. Warto mieć to na uwadze, ponieważ przedmioty naprawione niewprawnie ciężko będzie doprowadzić do stanu kolekcjonerskiego, a te z przetartymi srebrzeniami z czasem mogą nas drażnić. Nie może to rzecz jasna być też wyznacznikiem – niektóre przedmioty możemy widzieć jedynie raz w życiu!
Kolejną rzeczą, o której należy pamiętać jest to, że część platerów pozostających w obrocie to fałszerstwa. Nie chodzi tu rzecz jasna o same formy, jednak o punce wytwórców. Jest to o tyle istotne, że jeśli będziemy kolekcjonowali platery danego wytwórcy to możemy się naciąć na fałszerstwa na szkodę kolekcjonerów, które po pierwsze będą ciężkie do zbycia, po drugie, będą drażniły świadomość kolekcjonera, który będzie wiedział, że posiada w swojej kolekcji kopię.
Literatura, literatura i jeszcze raz literatura. To można powtarzać jak mantrę każdemu kolekcjonerowi. Co jednak gdy literatury na pozór nie ma?
Sytuacja nie jest na szczęście tak zła, jak mogłoby się wydawać. Jakkolwiek w oryginałach nawet katalogi ofertowe największych wytwórni, jak Fraget, czy Norblin są ogromną rzadkością, to na szczęście nie musimy się męczyć z ich szukaniem. Dzięki bibliotekom cyfrowym możemy znaleźć na repozytorium Biblioteki Narodowej po jednym katalogu ze wzmiankowanych firm. Dodatkowo istnieją prywatne reprinty od czasu do czasu pojawiające się na rynku, a także reprinty nieco bardziej oficjalne, w ostatnich latach wydawane przez Rosjan w postaci reprintów katalogów Norblina, Fraget’a i Plewkiewicza.
Pozycji tych warto szukać, bowiem oprócz samych wizerunków przedmiotów znajdziemy tam też ich właściwe nazwy (a te nie są wcale oczywiste, o czym parę słów poniżej) oraz numery katalogowe, które powinny widnieć na posiadanych przez nas przedmiotach. Dzięki tym wskazówkom mamy większe szanse nie „naciąć się„ na kopie na szkodę kolekcjonerów.
Nazewnictwo
Jednym z podstawowych problemów dla początkującego kolekcjonera będzie kwestia nazewnictwa i to zarówno poszczególnych fasonów, jak i przedmiotów. Na przestrzeni lat pewne różnice się zatarły, niektóre przedmioty dziś zwykliśmy używać zupełnie inaczej, niż robiono to sto lat temu. Dodatkowo różni sprzedawcy i kolekcjonerzy różnie podchodzą do tematu, dla niektórych każdy świecznik będzie świecznikiem, dla innych będą istniały lichtarze i kandelabry itd.
Niemniej skomplikowana jest kwestia nazewnictwa fasonów. Część z nich jest do siebie niezwykle podobna, z kolei najbardziej poszukiwane zmieniły dziś nazwy na bardziej intuicyjne, ale całkowicie niezgodne z nomenklaturą stosowaną w epoce przez zakłady, które je produkowały(!).
A czemu jest to tak istotne? Cóż, gdy chcemy zakupić przedmiot konkretny, musimy wiedzieć jak go szukać, inaczej będziemy zmuszeni do przekopywania setek ofert z przedmiotami, które nas nie interesują. Ponadto wiedząc o tych problemach będzie nam łatwiej na giełdach staroci i w antykwariatach, gdy na pytanie o przedmioty z konkretnego wzoru ujrzymy zupełnie inny wzór tej samej wytwórni.
Zestaw do kawy mosiężny. Projekt Christopher Dresser (?). XXw., Europa zachodnia.
Kubek
Cukiernica skrzynkowa
Kufel monetowy
Kwestia fałszerstw w tej gałęzi antyków jest dość skomplikowana. Po pierwsze kopie są różne i różnej jakości. Istnieją zarówno słabsze lub lepsze odlewy, to oczywiste. Natomiast są dwa rodzaje kopii dużo bardziej niebezpieczne. Pierwsze to przedmioty w typie oryginałów, jednak nieocechowane. Takie bywają przez fałszerzy cechowane puncami znanych wytwórni, które z uwagi na dość prosty rysunek są relatywnie łatwe do podrobienia zwłaszcza przy dzisiejszym postępie technologicznym. Drugi, równie niebezpieczny typ fałszerstw to przedmioty wykonane w znanych manufakturach zachodnioeuropejskich, w tym zwłaszcza w Württembergische Metallwarenfabrik (popularne WMF). Z uwagi na fakt, że wytwórnia ta przejęła część polskich manufaktur oraz że w okresie wcześniejszym wiele z nich wytwarzało przedmioty na wzór tych z WMF, nieuczciwi sprzedawcy potrafią nabijać na nich punce polskich manufaktur, by sprzedawać takie przedmioty jako unikatowe wzory zwłaszcza rzekomo pochodzące z wytwórni Plewkiewicza (Jedyna spośród największych manufaktur, której katalogi ofertowe są ekstremalnie trudno dostępne na rynku).
Bardziej skomplikowaną, czy może delikatną kwestią są nadużycia stosowane przez sprzedawców przy niektórych przedmiotach. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku art-decowskich wzorów Norblina, które często próbuje się powiązać z wybitną artystką Julią Keilową, która współpracowała z tą manufakturą, jednak o jej projektach wiadomo dziś bardzo niewiele.
Do najbardziej znanych polskich manufaktur zajmujących się produkcją platerów należą wytwórnie Norblin, Fraget, Plewkiewicz, Braci Buch i Braci Henneberg.
Norblin i spółka - manufaktura sięgająca swoją historią do schyłku XVIII wieku i znanego polskiego rysownika – Jana Piotra Norblina. Po wielokrotnym splocie z innymi znanymi firmami, zwłaszcza ze złotnikiem Teodorem Werenerem (właścicielem zakładu Malcza po śmierci tego wybitnego złotnika warszawskiego) oraz z firmą Braci Buch powstaje ogromna manufaktura pod nazwą Towarzystwo Akcyjne Fabryk Metalowych Norblin, Bracia Buch i T. Werner. U schyłku XIX i w początkach XX wieku zakłady Norblina należą do największych zakładów w Polsce, a jego wyroby cieszą się olbrzymią popularnością również w Rosji. Fabryka słynęła zwłaszcza z produkcji wysokiej jakości wyrobów korpusowych w tym lichtarzy i cukiernic, oraz pięknych pater.
Fraget – druga z wielkich manufaktur warszawskich Józefa Frageta założona w pierwszej ćwierci XIX wieku przez dwóch braci to kolejna firma, której wyroby należą dziś do chętnie zbieranych. Dzięki licznym sukcesom na wystawach w XIX wieku firma zyskała sławę na skalę nie tylko polską, ale i – podobnie jak Norblin – była niezwykle ceniona w Rosji, gdzie do dziś spotkać można wiele wyprodukowanych przez nią przedmiotów. Oprócz olbrzymiej ilości sztućców w wielu, niekiedy niezwykle ozdobnych, fasonach, firma wytwarzała również przepiękną galanterię stołową oraz wyroby kościelne. Do najbardziej znanych projektów firmy – obok wielu pięknych pater – należy bez wątpienia słynna „fragetka” - cukiernica o numerze katalogowym 2805 do dziś reprodukowana przez spadkobiercę zakładu – firmę Hefra.
Plewkiewicz – fabryka Romana Plewkiewicza powstała pod koniec XIX wieku w Warszawie. Wielokrotnie nagradzana, cieszyła się popularnością z uwagi na wysokiej klasy wyroby secesyjne, które często łączono z inkrustowanym szkłem. Bardzo często jej wzory nawiązywały do tych produkowanych przez WMF – najsłynniejszą wytwórnię europejską tego okresu. Do dziś zachowało się niewiele przedmiotów korpusowych tej wytwórni, zwłaszcza rzadko spotykane są kompletne oryginały ze szkłem z epoki – przeważnie spotkać można je albo w ogóle bez szklanych wkładów, albo z wtórnym szkłem, niekiedy reprodukowanym współcześnie na wzór przedwojennego.
Bracia Buch – to nieco zapomniana dziś manufaktura, choć jej wyroby potrafią zachwycać oko. Przejęta przez Norblina w XIX wieku pozostawiła po sobie szereg wyrobów z gamy galanterii stołowej, w tym zwłaszcza cukiernice, ale i niekiedy ogromnej rzadkości wzory, np. kabarety na jajka. Dziś nie jest zbyt chętnie zbierana, z uwagi na przeważnie słaby stan zachowania większości pojawiających się na rynku przedmiotów przez nią wyprodukowanych. Jednak znalezienie wyśmienitego egzemplarza wyrobu Braci Buch stanowi nie lada gratkę, a sam w sobie może on stanowić ozdobę platerów...Norblina!
Bracia Henneberg – to kolejna z wielkich wytwórni ciesząca się dziś umiarkowaną popularnością. Manufaktura powstała w połowie XIX wieku jako jedna z pierwszych wprowadzała do produkcji najnowsze nowinki techniczne, m.in. maszyny parowe, a także biały metal do produkcji sztućców. Ceniona w Polsce i Rosji dostarczała swoje wyroby również na wyposażenie szpitalne, czy hotelowe (dzięki czemu dziś wielbiciele historii hotelarstwa, czy poszczególnych miast mają co zbierać w postaci wyrobów tej firmy z oznaczeniami danego hotelu). Oprócz sztućców firma wytwarzała również galanterię stołową, czy figurki. Dziś jej produkty inne niż sztućce należą do stosunkowo rzadkich.
Powyższy przegląd firm zawiera jedynie te najbardziej znane spośród kilkunastu manufaktur istniejących na ziemiach polskich w różnych okresach XIX i XX wieku nie wspominając o czasach powojennych. Podobnie jak cały tekst są to jedynie drobne wskazówki dla początkujących kolekcjonerów, którzy chcieliby zyskać szerszy ogląd na rynek platerów i możliwości kolekcjonerskie które ze sobą niesie.
29/01/2021