Anna Sobol-Wejman - Znaki czasu

Studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, początkowo na Wydziale Malarstwa, w pracowni prof. Jana Świderskiego, a następnie na Wydziale Grafiki w pracowniach prof. Mieczysława Wejmana - przyszłego teścia oraz prof. Włodzimierza Kunza. W 1972 roku zrealizowała dyplom - z grafiki użytkowej pod opieką prof. Witolda Skulicza oraz z litografii u prof. Włodzimierza Kunza. Uprawia przede wszystkim techniki metalowe (akwaforta, akwatinta, odprysk) i litografię. Okazjonalnie zajmuje się też książką artystyczną.

W 1986 roku, wraz z Eugeniuszem Getem Stankiewiczem, reaktywowała Galerię Teatru STU przy ul. Brackiej w Krakowie. Jednym z owoców tej działalności było powstanie tzw. Galerii Wielkich Obrazów, zrealizowanych na płótnach o formacie 6 x 8 m przez wielu wybitnych artystów. Prace te były eksponowane na wolnym powietrzu, w miejskiej przestrzeni krakowskiej alei Krasińskiego.

Właściwie całą twórczość Anny Sobol-Wejman można by było nazwać tytułem jednego z jej cykli - Dziennikiem życia wewnętrznego. Do prac tych Jan Fejkiel odnosi się słowami:

"Artystka właściwie nie opisuje rzeczywistości, lecz zbiera jej materialne ślady i odpryski znaczeń. Unika tym samym dydaktyki i moralizatorstwa nieuchronnie związanych z tworzeniem historii, opowiadaniem, anegdotą. Prace pozbawione są tradycyjnej dramaturgii i jej napięć. (...) Otwarta przestrzeń grafiki umożliwia wielowątkową narrację, gdzie ciągłość zdarzeń jest umowna, a historia w sposób naturalny splatała się ze współczesnością, fakt materialny z zapisem myśli, świadomość z podświadomością."

Wczesne prace artystki - o takich tytułach, jak Inwentarz, Kawałki całości, Gazetka, Miasto, Codzienność, Godziny, Dni i lata - krytyka postrzegała jako spojrzenie na świat z dystansu, próbę całościowej metafory (Krystyna Czerni). W kolejnych rycinach zmieniała się skala, jak i punkt widzenia - "świat przedstawiony" ujmowany był z bliższej perspektywy, jakby obiektyw graficznego widzenia nastawiany był na funkcję makro. Artystkę coraz częściej zajmowały peryferie rzeczywistości, jej marginesy (Peryferie, 1996; Szatnia, Przechowalnia).

Zapisuje świat własną kaligrafią - chwiejną, efemerycznie zaplątującą się w tło i w nim zanikającą, to znów tektonicznie dosadną, na swój sposób pierwotną (Muzeum, akwaforta, akwatinta, 2002), choć tylko z pozoru kojarzącą się z dziecięcą nieporadnością. Jej lapidarne ideogramy, uproszczone sylwety, jakby nieporadną ręką kreślone litery czy tajemnicze znaki są każdorazowo powiązane z plastyczną materią otoczenia, fakturą tła i strukturą kompozycyjną. Artystka niejednokrotnie zestawia w jednej pracy sekwencje kilku, kilkunastu, a nawet kilkuset (OVA - Omnia Vincit Amor, 1996, akwaforta, akwatinta) modułów, płycin czy metop, rozwijających się w przypominające fryz, poziome opowieści graficzne; rzadziej - pionowe "tablice poglądowe", tableaux służące wnikaniu w na poły tajemną wiedzę, zakotwiczoną w przeżyciach egzystencjalnych autorki.

Snuje opowieść o sobie i o własnej sztuce, przeciąga nitki z prac już powstałych do nowych, w których aplikuje znane już, choć przetworzone kompozycyjnie motywy.

"Nigdy nie zaczynam zupełnie od nowa. To taki łańcuszek: zawsze mam punkt zaczepienia, który jest w poprzedniej pracy. Robię coś złożonego, jeden z fragmentów mnie zajmuje i ciągnie dalej. Zauważyłam, że tak właśnie funkcjonuję. Czasem nawet w kolejnej odbitce lubię coś zmienić, dać nagle kolor, przesunąć jakąś płytkę."

Znamienny i ważny w jej twórczości wydaje się cykl akwafort Koszula z Bécherel (2001). U jego genezy stało znalezisko w jednym z antykwariatów w Bretanii, w którym Anna Sobol-Wejman natknęła się na długą damską koszulę z płótna o siermiężnie grubych splotach, z podłużnym, starannie obszytym pęknięciem w miejscu płci. Wokół niego wyhaftowany był napis "Dieu le veut" (Bóg tak chce). Spotkanie z tym wizualnie i egzystencjalnie naznaczonym, materialnym śladem czyjegoś losu sprowokowało artystkę do sugestywnej wypowiedzi. Na akwafortowych planszach w misterny i lapidarny zarazem sposób ukazała wysoce osobiste odczytanie stygmatu cudzej intymności, metaforę kobiecego przeznaczenia - jego dramatu i przypisanej tylko jemu swoistości.

Być może ta właśnie praca zapoczątkowała całą serię grafik ewokujących ton elegijno-melancholijny. Jeden ze swych cykli Sobol-Wejman nazwała wprost Melancholią (2002). Pojęcie to i związany z nim stan ducha czy ustrój psychiczny, odnajdywane także w wielu pracach spoza cyklu, artystka wyraża za pośrednictwem pejzażu z samotną łodzią (Dziennik życia wewnętrznego II, 2004), kompozycji z odpryskami płycin wizualizujących bezpowrotnie nieodwracalne zdarzenia, nieprzystawalne do siebie ułamki przedmiotów i widoków, uciekające poza krawędzie kompozycji fragmenty niemożliwych już do rozwiązania rebusów.

Jeśli nie sposób odmówić pracom Anny Sobol-Wejman ekspresji, to jest to ekspresja nie obarczona patosem, a więc będąca na usługach nie tyle gwałtownych zwrotów emocjonalnych, co raczej graficznych zapisów pamięci, czynionych z samoświadomością umiejętności warsztatowych.

Od 1991 roku artystka stale współpracuje z Jan Fejkiel Gallery w Krakowie, w której do 2009 roku zrealizowała pięć wystaw indywidualnych. Inne pokazy indywidualne prac Anny Sobol-Wejman miały miejsce m.in. w Rejkiawiku, Toyamie, Tokio, holenderskim Zwolle, Amsterdamie, Storrs (Connecticut), węgierskim Gyor, Saint-Herblain we Francji, Minneapolis, Norymberdze, Bielefeld, a także w Krakowie, Poznaniu i Warszawie.

W roku 1995 zdobyła Grand Prix "The Masters of Graphic Art" na III Międzynarodowym Biennale Grafiki w Gyor, zaś w roku 2009 - Nagrodę im. Witolda Wojtkiewicza przyznaną przez Związek Polskich Artystów Plastyków - Okręg Krakowski. Brała udział w wielu innych ekspozycjach zbiorowych i cyklicznych imprezach konkursowych o randze międzynarodowej, m.in. w Międzynarodowym Biennale (Triennale) Grafiki w Krakowie (1976-2000), International Print Biennale w Lublanie (1995), International Print Biennial w Seulu (2002, 2004), Biennale Internationale de la Graveure et des Nouvelles Images w Sarcelles (Francja; 2003).

Prace artystki znajdują się m.in. w kolekcjach Biblioteki Narodowej w Warszawie; Graphishe Sammlung Albertina w Wiedniu; Museum of Modern Art w Nowym Jorku; National Gallery of Art w Waszyngtonie; Janos Xantus Museum w Gyor na Węgrzech; William Benton Museum of Art w Storrs (USA); Minneapolis Institute of Art; Musée des Beaux Arts w Chambéry, Francja, a także w prywatnych zbiorach w Danii, Francji, Holandii, Islandii, Japonii, Niemczech, USA i Polsce.

Wiedzę o twórczości Anny Sobol-Wejman przynoszą przede wszystkim katalogi jej wystaw indywidualnych, zrealizowanych w Jan Fejkiel Gallery (1995-2009), a także "Anna Sobol-Wejman. Przypływ i odpływ" (katalog wystawy, Galeria Pryzmat, ZPAP Okręg Krakowski, Kraków 2009) i "Anna Sobol-Wejman. Memento Vitae, grafiki 1996-2002" (katalog wystawy, Kulturzentrum im Krakauer Haus, Norymberga, Jan Fejkiel Gallery, Kraków).