Jan Matejko (adopcja) (1838-1893), Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w Krakowie w 1521 roku (Dzwon Zygmunta), 1874

Biogram
Po klęsce powstania styczniowego Jan Matejko stworzył szereg obrazów, które ukazywały świetność dawnej Rzeczypospolitej. Artysta szczególnym sentymentem darzył epokę renesansu, a dzwon Zygmunta, rozbrzmiewający z katedry na Wawelu, postrzegał jako symbol tamtych czasów. Jego dźwięk przez stulecia towarzyszył doniosłym wydarzeniom w życiu narodu, także w okresie niewoli. Przedstawiona na obrazie scena wydobycia z formy oraz poświęcenia dzwonu ufundowanego przez króla Zygmunta I Starego rozgrywa się u stóp nieistniejącej dziś Bramy Wiślnej w Krakowie. W tle widnieją zarysy zamku i katedry na Wawelu. Uczestniczy w niej król, który stoi na podium pod baldachimem, królowa Bona z dziećmi Izabelą i Zygmuntem Augustem oraz dostojnicy państwowi, m.in. wojewoda krakowski Piotr Kmita (w zielonej szacie). Na stopniach podium siedzi błazen królewski Stańczyk. Późniejszy biskup krakowski Jan Chojeński dokonuje aktu poświęcenia dzwonu; obok niego stoi biskup poznański Jan Lubrański. Po prawej stronie akcją wydobycia dzwonu z formy kieruje jego twórca – ludwisarz z Norymbergi Hans Beham. Pracy robotników przygląda się lutnista królewski Valentin Bakfark. Tuż przed nim widać rzeźbiarza i architekta królewskiego Bartolomea Berrecciego (ze zwojem w ręce). Nasilona ekspresja w ujęciu grupy robotników, z wysiłkiem ciągnących liny, kontrastuje z hieratycznym spokojem dostojników obserwujących ich pracę.

Uroczysty charakter przedstawionej sceny podkreśla koloryt obrazu, skrzący się bogactwem barw, oddający olśniewający przepych dworskich strojów. Obecność wśród uczestników ceremonii artystów (Bakfark, Berrecci), wybitnych humanistów (Lubrański), miłośników i mecenasów sztuki oraz nauki (Kmita, Chojeński, wspomniany Lubrański) świadczy o rozkwicie polskiej kultury w okresie renesansu.

„Dzwon Zygmunta” to jedno z tych dzieł, Jana Matejko to jedno z tych dzieł artysty, które są nie tylko ilustracją historycznego wydarzenia, ale jednocześnie apoteozę państwa i narodu – zbiorowości, która przeżywała złoty wiek pod panowaniem Jagiellonów.