Stanisław Ignacy Witkiewicz WITKACY (1885-1939), Portret kobiety - Zofia Kotkowska z domu Zientarska

pastel, papier żeberkowy szary; 64 x 52 cm;
sygn. u dołu: Witkacy 1932 I N Π 3 mc / NP 10 / NJM1m

Prezentowany pastel przedstawia portret Zofii Kotkowskiej z domu Zientarskiej. Choć nieoznaczony typem literowym, można by jednak sądzić, że przynależy do tych określanych przez artystę jako „wylizane” lub charakteryzujące się „ładnością”, czyli A lub B, ewentualnie E, gdzie: „Efekt osiągnięty może być zupełnie równy wynikowi typów A i B - droga, którą się do niego dochodzi, jest inna, jako też sam sposób wykonania, który może być rozmaity”.
Autorskie oznaczenia Witkacego znajdujące się w kompozycji komunikują jedynie, że przed podjęciem prac nie stosował on alkoholu i tytoniu oraz nie jadł mięsa od trzech miesięcy.
Zofia Kotkowska mieszkała w Ożarowie Mazowieckim, w 1928 roku odkupiła część północną majątku od Stanisława i Marii Reicherów.
Dotychczas nieznany portret Zofii Kotkowskiej uwiecznionej na tle tatrzańskiego pejzażu, sugeruje, że został zamówiony w atelier Witkacego w Zakopanem mieszczącym się w willi „Tatry”. Według przekazu pastel, od czasu jego powstania, znajdował się w zbiorach rodzinnych Zofii Kotkowskiej, a następnie jej spadkobierców. Dlatego tym większym wydarzeniem na rynku sztuki jest prezentacja dotychczas nieznanego wizerunku wykonanego przez Witkacego.
Pierwszy sformułowany regulamin Firmy Portretowej Stanisława Ignacego Witkiewicza powstał w 1925 roku podczas wspólnej z Tymonem Niesiołowskim wystawy, zorganizowanej w warszawskim salonie Garlińskiego. Wtedy też, w katalogu do ekspozycji, podczas której artysta zaprezentował tylko portret, Witkacy ogłosił, że będzie zajmowała go jedynie ta tematyka w malarstwie, gdyż pozostała twórczość nie cieszyła się oczekiwanym uznaniem. Witkacy w tym czasie również zadeklarował, że zrezygnował z teorii Czystej Formy w malarstwie, co ostatecznie nie zostało w pełni zrealizowane, ponieważ jak wskazuje Irena Jakimowicz oraz jak głosi zaktualizowana wersja regulaminu Firmy Portretowej Witkacego z 1928 roku, wiele z powstałych w Firmie Portretowej wizerunków można określać tym mianem.
Rozróżniał je również sam Stanisław Ignacy Witkiewicz oznaczając mniej „wylizane” przedstawienia podpisem Witkacy, a te charakteryzujące się „ładnością” pełnym nazwiskiem. Również w katalogu warszawskiej wystawy pierwszy raz pojawił się typ portretów, które artysta oznaczył literami, poddając je także krótkiej charakterystyce. Regulamin ten został rozszerzony i zaktualizowany, w szczególności, jeśli chodzi o najbardziej wymagający typ C. Dodany został również typ dziecięcy stanowiący połącznie dwóch wcześniej wymienionych w spisie.
(Oprac. na podstawie: http://www.witkacy.hg.pl/firma/firma.htm;
http://www.witkacy.hg.pl/firma/regul.htm; Irena Jakimowicz, Anna Żakiewicz, Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939. Katalog dzieł malarskich, Warszawa 1990)