pastel, papier,
64 x 48 cm,
sygn. l.d.: NP N? (herb) Witkacy 1934 IV, p.d.: (T.E).
Portret powstał najprawdopodobniej w czasie pobytu w Nowym Sączu, gdzie Witkacy, jak wskazują autorskie oznaczenia, w czasie odwyku nie pił, nie palił, portretował lokalne elity wspomagając się wyłącznie herbatą. Mieszkał tam u Heleny i Franciszka Maciaków, których wielokrotnie portretował. Jego portrety Heleny Maciakowej mylnie identyfikowano jako przedstawiające aktorki Hankę Ordównę i Zofię Barwińską-Kicińską.
Lit.:
Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939, Katalog dzieł malarskich, oprac. I.Jakimowicz, współpr. A.Żakiewicz, Warszawa 1990, s. 156 (poz. 31 wśród prac zidentyfikowanych).
J. Degler, Rysuję nowosądeczan po 50 zł, "Przekrój", nr 2374-75 (23-23/1990), s. 22-23,44.
Stanisław Ignacy WITKIEWICZ (WITKACY)1885-1939
Malarz, dramaturg, powieściopisarz, filozof, publicysta, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej kultury. Syn Stanisława Witkiewicza, w którego domu od najmłodszych lat spotykał się ze znakomitymi przedstawicielami świata nauki i sztuki. Nie uzyskał formalnego wykształcenia artystycznego, w latach 1904-1905 kształcił się w pracowni J. Mehoffera w krakowskiej ASP. Podczas pobytu we Francji w 1911 odwiedził W. Ślewińskiego, pod którego okiem malował pejzaże. Odbył podróże artystyczne do Niemiec, Włoch, Paryża, gdzie zetknął się z nowymi tendencjami w sztuce. W 1914 uczestniczył w australijskiej wyprawie swego przyjaciela, etnologa, Bronisława Malinowskiego. W czasie I wojny służył w armii carskiej. W 1918 wrócił do kraju. W 1919 związał się z ugrupowaniem Formistów, jednak jego twórczość odbiegała od założeń formistycznych. Stworzył indywidualny styl, oparty na własnych doświadczeniach, lekturze, oraz na dziełach innych autorów, które uznał za inspirację. Założenia swego malarstwa zawarł w pismach teoretycznych, takich jak "Nowe formy w malarstwie" z 1919, czego uzupełnieniem i rozszerzeniem były "Szkice artystyczne" z 1922. Lata 1925-1939 przyniosły dominację dramatopisarstwa w twórczości Witkacego, jego obrazy olejne nie cieszyły się uznaniem i nie znajdowały klientów, tak więc dla zapewnienia sobie stałego dochodu artysta postanowił zająć się portretem i założył jednoosobową Firmę Portretową "S.I. Witkiewicz", dla której sformułował szczegółowy Regulamin. Najciekawsze i najdroższe były portrety w typie A, natomiast za najbardziej efektowne należy uznać portrety w typie C. Powstawały one w sytuacjach towarzyskich, często w czasie seansów narkotycznych w domach zaprzyjaźnionych lekarzy, oznaczenie "Co" na portrecie typu C wskazywało na kokainę. Portrety typu C cechowała subiektywna charakteryzacja modela, artysta nie pobierał za nie wynagrodzenia, były "bezcenne". (Lit.: B. Zgodzińska-Wojciechowska i A. Żakiewicz "Witkacy. Stanisław Ignacy Witkiewicz", WAiF, Auriga, PWN, Warszawa 2001).
