Vlastimil Hofman, AUTOPORTRET, ok. 1905

19,4 x 15,1cm - olej, tektura Na odwrocie opinia Leszka Ludwikowskiego z sierpnia 1975 r.

 

Prezentujący znakomity warsztat malarski kameralny autoportret Wlastimila Hofmana zasługuje na szczególną uwagę. Powstał w dość wczesnym okresie, kiedy młody artysta, będąc już absolwentem krakowskiej akademii, po dalszych studiach w Paryżu, zaczął odnosić pierwsze znaczące sukcesy. Dzieło odznacza się charakterystyczną dla tego momentu twórczości artysty żywą paletą, dość bliską gamie jego mistrza Jacka Malczewskiego, która w późniejszym czasie u Hofmana uległa rozjaśnieniu.

Na obrazie widzimy podobiznę młodego symbolisty, odzianego w strój charakterystyczny dla przedstawiciela ówczesnej krakowskiej cyganerii – ciemny płaszcz i kapelusz z szerokim rondem. W dali rozpościera się pogrążony w mroku pejzaż. Twarz artysty, na której rysuje się skupienie, ale też i niepokój, wydobywa z cienia ostry promień światła.

Podejmując próbę interpretacji oferowanego autoportretu, warto odwołać się do biografii artysty i przywołać kontekst problemu tożsamości narodowej, z którym młody Hofman się mierzył. Urodzony w polsko-czeskiej rodzinie i wychowany przez rodziców na czeskiego patriotę Wlastimil dokonał konwersji tożsamości narodowej. Zmiana ta zapoczątkowała się pod wpływem Jacka Malczewskiego, o czym pisze Dorota Kudelska, opisując okoliczności odejścia Hofmana z pracowni Stanisławskiego do Malczewskiego, zaś wpływ na nią miała postawa twórcza, jaką obrał młody artysta pod wpływem mistrza: Trudna do udowodnienia, choć prawdopodobna, wobec wielkiej estymy jaką Hofman darzył osobę i twórczość Malczewskiego, jest opinia iż przyczyną rychłego opuszczenia klasy słynnego pejzażysty były także spory i liczne spięcia na terenie uczelni między dwoma nauczycielami o silnych osobowościach. (...) Sądzę, że można tu dodać jeszcze co najmniej jedną przyczynę, wskazaną pośrednio przez samego malarza, który określił liryzm jako specyficznie polską cechę malarstwa Malczewskiego, odnalazł ją także u siebie, dzięki czemu ostatecznie zdefiniował siebie jako Polaka. Nastrój w płótnach Malczewskiego niemal zawsze tworzony jest przez narracyjne kompozycje figuralne, bez czego obyć się nie może także Hofman, a co zupełnie nie jest potrzebne Stanisławskiemu (D. Kudelska, Wlastimil Hofman, [w:] Obrazy Wlastimia Hofmana z kolekcji polskich i czeskich [katalog wystawy], Muzeum Karkonoskie, Jelenia Góra, Szklarska Poręba 2003, s. 10).

Przemiana ta u Hofmana nie nastąpiła nagle, lecz była wynikiem długiego procesu, który trwał jeszcze kilka lat po ukończeniu przez niego studiów, o czym pisze dalej autorka: Dylematy związane z koniecznością określenia własnej narodowości, od kiedy zyskał dojrzałość i samodzielność sądu w tej sprawie, były dla Hofmana źródłem wielu rozterek wewnętrznych. Ciągła nieprzystawalność uczuć i najgłębszych przekonań do zewnętrznych deklaracji „jestem Czechem“ przysparzała mu wiele zgryzoty. Wątpliwości zaczęły narastać w czasie studiów. Ułożył sobie na pewien czas tę kwestię, określając się wewnętrznie jako Czech o polskiej skłonności do liryzmu, który według jego ówczesnych rozróżnień był wybitnie polską cechą w malarstwie. W Paryżu i w Monachium określa się jeszcze jako Czech, od 1904 należy do Związku Artystów Czeskich „Manes“, ale stopniowo przechyla się na stronę polskości, by w 1909 r. w polsko-czeskiej wystawie sztuki w Hodonnie wystąpić jako polski artysta ze środowiska krakowskiego (D. Kudelska, dz. cyt., s. 10-11).

 

♣ do wylicytowanej ceny oprócz innych kosztów zostanie doliczona opłata wynikająca z prawa twórcy i jego spadkobierców do otrzymania wynagrodzenia zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 roku - o prawie autorskim i prawach pokrewnych (droit de suite).

Wlastimil Hofman / Vlastimil Hofmann (Praga 1881 - Szklarska Poręba 1970) studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych - początkowo pod kierunkiem Floriana Cynka, później także u Jana Stanisławskiego, Leona Wyczółkowskiego i Jacka Malczewskiego. W latach 1899-1902 uczył się jeszcze u Jeana Léona Gérôme’a w paryskiej École des Beaux-Arts. W czasie I wojny światowej przebywał w Pradze i w Paryżu; od 1920 stale mieszkał w Krakowie. Dużo wystawiał; należał do wielu stowarzyszeń twórczych - był współzałożycielem „Grupy Pięciu” (1905) i „Grupy Zero” (1908), członkiem Związku Artystów Czeskich „Manes”, a od 1911 członkiem Tow. Artystów Polskich „Sztuka”. W czasie II wojny światowej poprzez ZSRR i Turcję przedostał się do Jerozolimy, skąd w roku 1946 wrócił do Krakowa. Od roku 1947 stale mieszkał w Szklarskiej Porębie. Hofman malował przede wszystkim fantastyczno-symboliczne kompozycje o motywach ludowych oraz sceny rodzajowe, portrety i pejzaże. Jego obrazy mimo bliskich analogii i powiązań ze sztuką Malczewskiego odznaczają się zawsze indywidualnym charakterem, stylem i nastrojem.