Wilhelm Kotarbiński, CZŁOWIECZE ŁZY. ZEBRANE ŁZY, ok. 1900

154,5 x 80,5cm - olej, płótno dublowane sygn. p.d.: Wilhelm Kotarbiński, powyżej częściowo nieczytelny napis cyrylicą: Za [...]grietago

l.d. cyrylicą: Em[ilii] Pr[achowoj]

 

Pochodzenie:

Umieszczona na obrazie dedykacja wskazuje na jego pierwotną właścicielkę – Emilię Marię Klementynę Lwowną Prachową z domu Lestelle (1849-1927), właścicielkę kijowskiego salonu artystycznego. Słynęła ona z ekscentrycznego zachowania, inteligencji, ostrego języka i silnego, dominującego charakteru. Jej portrety malowali Riepin, Kotarbiński i Wrubel. Emilia była żoną prof. Adriana Prachowa (1846-1916) – archeologa, historyka sztuki i krytyka, który kierował pracami malarskimi w kijowskim Soborze św. Włodzimierza (lata 1887-1897). Jednym z grona pracujących tam artystów był Wilhelm Kotarbiński, stąd jego zażyłość z rodziną Prachowych. Była ona bardzo bliska; artysta w 1920 przeniósł się z hotelu Praga do Prachowów i spędził u nich ostatni rok swojego życia. Znane jest zdjęcie salonu Prachowów, na którym widać wiszący tam oferowany obraz (S. Udovik, D. Dobriian, dz. cyt., s. 11).

 

Literatura:

– Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskiem za rok 1901, Warszawa 1902, s. 35 [Zebrane łzy];

– „Tygodnik Ilustrowany“ 1902, nr 12, il. na okładce [Zebrane łzy];

– Janina Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860-1914, Wrocław 1969, s. 168 [Zebrane łzy];

– Sergei Udovik, Daria Dobriian, Wilhelm Kotarbiński, wyd. Vakler, Kijów 2015, il. s. 11;

– Pocztówka wydana przez kijowskie wydawnictwo Rasswiet.

 

Wilhelm Kotarbiński, malarz scen o tematyce zaczerpniętej ze starożytnego Wschodu, Grecji i Rzymu oraz Biblii, uznany za głównego rywala Henryka Siemiradzkiego, w latach 90. XIX w. zaczął skłaniać się ku tematyce fantastyczno-symbolicznej. Dzieło Człowiecze łzy nawiązuje do wiersza Fiodora Tiutczewa pod tym samym tytułem. Należy ono do cyklu alegorycznych kompozycji, malowanych na płótnach o wydłużonym, pionowym formacie i przedstawiających efemeryczne postacie kobiece unoszące się ponad ziemią. Są one personifikacjami zjawisk przyrody, pór dnia lub roku, nastrojów, emocji, np. Mgła poranna (Aukcja Agra-Art, 14 października 2018, poz. kat. 53) oraz Gwiazda wieczorna (Aukcja Agra-Art, 25 marca 2018, poz. kat. 19).

Malarstwo Kotarbińskiego, który był na wystawach petersburskich szczególnie wyróżniany, zaś jego dzieła były zazwyczaj prezentowane tam w osobnej sali, cieszyło się ogromną popularnością. Stąd też jego obrazy były reprodukowane na licznych pocztówkach wydawanych w Kijowie i Moskwie w pierwszych latach XX w. Wydawały je m.in. działająca także na rynku rosyjskim sztokholmska firma poligraficzna Granberg Spółka Akcyjna oraz kijowskie wydawnictwo Rasswiet. Oferowane dzieło, opatrzone tytułem w języku rosyjskim i francuskim, widnieje m.in. na pocztówce wydanej przez Rasswiet.

Nieco inna wersja tej samej kompozycji została zreprodukowana na okładce „Tygodnika Ilustrowanego” (1902). Jest to zapewne dzieło, które było wystawiane pod tytułem Zebrane łzy wraz z kilkunastoma innymi obrazami artysty w warszawskiej Zachęcie w roku 1901.

Wilhelm Kotarbiński (Nieborów 1849 – Kijów 1921) kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Rafała Hadziewicza (lata1867-1871), a od roku 1872 także w Akademii Św. Łukasza w Rzymie. Po ukończeniu studiów otworzył w Rzymie własną pracownię, w której udzielał także lekcji rysunków; jego uczennicą była m.in. Maria Baszkircew. Do kraju wrócił w 1888 i odtąd przebywał głównie we własnym majątku Kalsk (lub Kulsk) na Białorusi. Stamtąd wielokrotnie wyjeżdżał do Kijowa, gdzie miał pracownię w hotelu Praga, uczestniczył w wystawach kijowskiego Tow. Artystycznego, a w 1893 był współzałożycielem Tow. Malarzy Kijowskich. Wraz z P. Swiedomskim, M. Niestierowem i M. Wrublem pracował przy dekoracji freskami kijowskiego soboru Św. Włodzimierza (ukończone 1894-1895). Był także autorem dekoracyjnych plafonów i malowideł ściennych m.in. w domu M. Tereszczenki i w pałacu B. Chanenki w Kijowie oraz w salonach pałaców w Petersburgu i Moskwie. Malował przede wszystkim kompozycje o tematach biblijnych bądź antycznych – z życia starożytnego Wschodu, Grecji i Rzymu; tworzył też pejzaże oraz sceny fantastyczne i symboliczne. Jego obrazy wyróżniają się wyrafinowaną kolorystyką, swobodną techniką, swoistą stylizacją form i specyficznym, często tajemniczym nastrojem. Największa popularność artysty przypada na dziewięćdziesiąte lata XIX wieku, kiedy – ze względu na „antyczną” tematykę swych obrazów – bywał porównywany z Siemiradzkim. Dzieła Kotarbińskiego rzadko pojawiają się na rynku sztuki; większość jego prac zaginęła bądź uległa zniszczeniu w czasie pierwszej wojny światowej i rewolucji bolszewickiej.