RR-, 300. rocznicę Bitwy pod Oliwą, Medal S. Ślęzaka, 94 mm brąz

Po zakończeniu zwycięskiej kampanii w Inflantach i Kurlandii (wojna polsko-szwedzka w latach 1621–1626), na początku lipca 1626 roku król Szwecji skierował swoje wojska na Pomorze, chcąc w ten sposób wymusić na Zygmuncie III ostateczne zrzeczenie się jego praw do korony szwedzkiej. Tym razem wojska swoje oparł głównie na potężnej w tamtym czasie flocie składającej się z ponad 125 okrętów i statków transportowych. Na ich pokładach znajdowało się ok. 14 tysięcy żołnierzy. Głównym zamiarem wojsk szwedzkich było opanowanie Gdańska. W przeciągu zaledwie trzech tygodni wojska szwedzkie zdobyły min. Braniewo, Frombork, Elbląg i Malbork a następnie Tczew, Gniew i Starogard. Niepokojone wojska szwedzkie zaczęły wymuszać cła od statków handlowych wiozących towary do Gdańska. W międzyczasie okręty szwedzkie dokonały desantu wojsk, zajmując Oliwę i Puck. Tylko błyskawiczna reakcja marynarzy służących na polskich okrętach uchroniła je przed zajęciem. Polskim okrętom udało się bezpiecznie ujść do Gdańska i znaleźć tam schronienie. Okręty te wchodziły w skład eskadry utworzonej w 1626 roku przez Komisję Okrętów Królewskich (a wywodzącą się z Komisji Morskiej).
Nie mogąc zdobyć przygotowanego do obrony Gdańska, Szwedzi postanowili doprowadzić do całkowitej blokady tego miasta. Tak byli pewni swoich sił morskich, że z nadejściem jesieni większość okrętów powróciła do szwedzkich portów, a blokadę kontynuowało tylko 6 z nich. W trakcie patrolu 28 listopada 1627 eskadra szwedzka będąc na wysokości Oliwy, została zauważona przez polską marynarkę składającą się z 10 okrętów. Do tej pory Polacy unikali starcia na morzu, dlatego manewr polskich okrętów, które wypłynęły w kierunku Szwedów jednoznacznie dążąc do konfrontacji zaskoczył najeźdźców. Doszło do dwóch głównych starć pomiędzy polskim okrętem admiralskim „Święty Jerzy” dowodzonym przez admirała Arenda Dickmanna, a szwedzkim okrętem admiralskim „Tigern” dowodzonym przez admirała Nilsa Stiernskölda oraz pomiędzy polskim „Wodnikiem” i „Panną Wodną” a szwedzkim „Solen” (Słońce). Podczas zaciętych starć Tigern (Tygrys) został zdobyty a „Solen” zatopiony wyniku wysadzenia przez samych Szwedów. W trakcie bitwy obaj admirałowie polegli. Sama bitwa nie miała większego wpływu na przebieg działań wojennych, doprowadziła jednak do czasowego zniesienia przez Szwedów blokady gdańskiego portu. Uświadomiła również wojskom polskim możliwość równorzędnej walki ze Szwedami na morzu. Miała również znaczenie moralne i propagandowe. Było to też największe – od bitwy na Zalewie Wiślanym w 1463 roku, zwycięstwo okrętów polskich ale i zarazem ostatnie na prawie 300 lat. Na odrodzenie polskiej marynarki wojennej trzeba było czekać do 28 listopada 1918 roku, kiedy to w rocznicę bitwy pod Oliwą rozkazem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego utworzono Marynarkę Polską.
W kwietniu 1924 roku z przekształcenia Ligi Żeglugi Polskiej powstała Liga Morska i Rzeczna, której głównym celem było min. propagowanie spraw i polityki morskiej wśród polskiego społeczeństwa. Z jej inicjatywy w 1927 roku wybito w brązie i w srebrze jedne z największych (jeśli nie największy) medal o średnicy 94 mm upamiętniający 300 lecie bitwy pod Oliwą. Projektantem medalu był Stefan Ślęzak.
Na awersie medalu, jego obrzeżu widnieje napis LIGA MORSKA I RZECZNA, w środkowej części oddzielonej liną żeglarską widnieje napis KU PAMIĘCI ZWYCIEZKIEJ BITWY POD OLIWĄ, poniżej symbol okrętu na tle zachodzącego słońca, co nawiązuje do powiedzenia powstałego tuż po bitwie, że tego dnia pod Gdańskiem „słońce zaszło w południe” (zatopiony szwedzki „Solen” znaczy „Słońce”). Pomiędzy tym symbolem umiejscowiono dwie daty 28 XI 1627 oraz 28 XI 1927. Natomiast rewers medalu przedstawia główne starcie okrętów – na pierwszym planie polskiego „Panna Wodna” („Meerweib” D) następnie szwedzkiego „Tigern” (H) i w głębi polskiego „Święty Jerzy” („Sankt Georg” A) pochodzące z ryciny Filipa Janssena „Bitwa na redzie gdańskiej” z 1628 roku.
Medale srebrne wręczano głównie wysokim dostojnikom państwowym (medal z nr 1 otrzymał Marszałek Józef Piłsudski) a wykonane w brązie zostały rozprowadzone pomiędzy członków Ligi Morskiej i Rzecznej. Pozostała część została sprzedana (srebrny 100 zł, brązowy 35 zł) celem zasilenia kasy organizacji. Po zakończeniu bicia sztanca medalu został zniszczona w obecności specjalnie powołanej komisji. (za Kolekcjoner Polski 1977, Zbigniew Teplicki).
Zaznaczyć należy, że spośród ogólnego nakładu, ok. 100 sztuk wybito z błędem ortograficznym w wyrazie „zwycieZkiej”. Medal wystawiony na aukcji posiada właśnie taki błąd co czyni go dodatkowo rzadkim egzemplarzem pomimo stanu zachowania.