Matka z dzieckiem, Rzym, III/IV wiek

Matka z dzieckiem
Rzym
III/IV wiek
Marmur
Wysokość 62 cm, szerokość 43 cm, głębokość 20 cm

Jest to jedno z najwcześniejszych przedstawień Madonny z późnego Cesarstwa Rzymskiego. Już w celtyckich portretach bóstwa-matki, będących wyrazem płodności, ale także w egipskich przedstawieniach matki i dziecka, na przykład w Izydzie i Ozyrysie, matka jest przedstawiana w pozycji siedzącej, z dzieckiem na kolanach. Cechy te ujawniają się również w rzeźbach Kybele, bóstwa-matki szczególnie znanego i czczonego w Anatolii. W V wieku p.n.e. takie przedstawienia dotarły również do Aten.
Później Kybele została włączona jako bóstwo do Imperium Rzymskiego i stała się znana jako Magna Mater. Nowa forma kultu dla niej została stworzona przez wyrocznię Sybilli w 205 r. p.n.e., która zaleciła wezwanie Magna Mater jako ważnego sojusznika w drugiej wojnie Rzymu przeciwko Kartaginie. Jako nowo poczęta bogini trojańska stała się matką Imperium Rzymskiego. Dzięki rzymskiej hegemonii kult Magna Mater rozprzestrzenił się w całym Imperium Rzymskim. Statuetka Cybele z II wieku n.e. z Los Angeles County Museum of Art (AC1992.152.37) może służyć jako przykład porównawczy postawy postaci i wykonania rzeźbiarskiego. Jednak misa libacyjna i lwy zostały zastąpione atrybutami chrześcijańskimi.
Najwcześniejsze chrześcijańskie przedstawienia tego typu, Maryi i Dzieciątka Jezus, można znaleźć na sarkofagach z III wieku n.e. i później. Ten przykład jest już monumentalną rzeźbą. Postać kobieca jest przedstawiona w pozycji siedzącej; ma na sobie szatę zapiętą pod biustem i płaszcz, który jest zakrzywiony wokół jej ramion i udrapowany na kolanach. Płaszcz jest ledwo ociosany, ale bielizna jest ukazana w prostych, ciastowatych, rzucających się w oczy fałdach. Opada grubymi wybrzuszeniami na buty postaci. Kobieta trzyma lewą ręką otwartą księgę leżącą na jej kolanach, zwracając w ten sposób uwagę widza na ten atrybut. Być może jest to Pismo Święte. Prawą ręką przyciska do siebie nagie dziecko, które balansuje na jej prawym kolanie, zwrócone twarzą do widza. Czuły gest matki jeszcze bardziej podkreśla intymność między matką a dzieckiem.