pastel, tektura,
97,5 × 67,5 cm w świetle ramy
sygn. p. d: T. Axentowicz
Postać lirnika ukraińskiego – wędrownego
ludowego śpiewaka obdarzonego mocą przepowiadania przyszłych wydarzeń i
sławiącego bohaterskie dzieje, grającego na lirze korbowej lub teorbanie –
wpisuje się w obraz „matki Ukrainy” . Lirnik, natchniony wieszcz, pojawił się
w polskiej literaturze romantycznej. Wielokrotnie uwieczniany w malarstwie
rodzajowym. Axentowicz po raz pierwszy wprowadził go do „Panoramy
Racławickiej”, malowanej w 1894 r. Jak słusznie zauważył Waldemar Okoń „w
grupie modlących się pod krzyżem o zwycięstwo postaci obok starca –
konfederata umieszczono „dida” lirnika, klęczącego na czele tej grupy, co ze
względu na skalę dzieła i towarzyszące mu konteksty narodowo-patriotyczne
jest niewątpliwe formą uwiecznienia trwającej przez cały XIX wiek tradycji
(Waldemar Okoń, Alegorie narodowe. Studia z dziejów sztuki polskiej XIX
wieku. Wrocław 1992, s. 18; A.Krol, B.Deptuła, Teodor Axentowicz. Ormianin
polski, PGS Sopot 2014, str.60).
Axentowicz w swojej tworczości powracał do tematu lirnika – znany jest m.
in obraz z około 1900 r.: „Lirnik i dziewczyna” (olej, tektura. 60,5 x 49,8
cm; ze zbiorow Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Borysa Woźnickiego). W
prezentowanej pracy urzeka niezwykła dbałość o szczegoły w połączeniu ze
swobodą malarską przedstawienia.
