LONDYN, GRENADA, MALAGA. Archiwum Kazimierza Sosnkowskiego – zbiór 4 ...

LONDYN, GRENADA, MALAGA. Archiwum Kazimierza Sosnkowskiego – zbiór 4 dokumentów:
1) odpis listu Władysława Cmeli do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie dymisji Kazimierza Sosnkowskiego, Pinner, 30 IX 1944 r.; podany został adres zamieszkania Władysława Cmeli: 58, Bridle Road Pinner, Middlesex; autor pisma wskazuje na to, że decyzja o dymisji K. Sosnkowskiego podjęta została wbrew stanowisku Krajowej Rady Narodowej, Krajowej Rady Ministrów, a także armii polskiej i AK, uznaje ją za wyraz ulegania presji ze strony obcych mocarstw oraz premiera (wobec tego ostatniego formułuje zarzut, że był: wyraźnie na usługach obcych); autor solidaryzuje się z treścią rozkazu nr 19, wydanego, w jego opinii: (...) w obronie słusznych praw POLSKI i WALCZĄCEJ WARSZAWY; w liście nadawca daje wyraz swym emocjom pisząc o tej dymisji, że jest: (...) policzkiem wymierzonym Narodowi i żołnierzowi polskiemu; niedwuznacznie krytykował prezydenta, który, jego zdaniem, powinien zdymisjonować raczej Stanisława Mikołajczyka; na znak protestu ogłosił rezygnację ze stopnia oficerskiego; zakończenie pisma wskazuje na to, że jego autor to zdecydowany piłsudczyk, w ostatnim zdaniu cytuje bowiem Józefa Piłsudskiego; maszynopis z odręcznymi poprawkami, st. db., drobne zagniecenia, w kartce niewielkie otwory; wymiary arkusza: 203x254 mm;
Kazimierz Sosnkowski herbu Godziemba (1885-1969). Jeszcze przed I wojną światową zaangażował się w walkę o niepodległość Polski i związał się z Józefem Piłsudskim (działał w Polskiej Partii Socjalistycznej i Organizacji Bojowej PPS, a także był założycielem Związku Walki Czynnej). W latach Wielkiej Wojny został szefem sztabu I Brygady Legionów Polskich. W czasach II RP odgrywał istotną rolę jako wiceminister (1919-1920) i minister spraw wojskowych (1920-1924), oraz przedstawiciel Polski w Lidze Narodów (1925). W okresie przewrotu majowego nie poparł J. Piłsudskiego, lecz próbował popełnić samobójstwo. We IX 1939 r. dowodził Frontem Południowym. Znalazł się na emigracji gdzie był jednym z najważniejszych polskich polityków i wojskowych jako minister bez teki w rządzie gen. Władysława Sikorskiego (1939-1940), komendant główny Związku Walki Zbrojnej (1939-1941), Wódz Naczelny Polskich Sił Zbrojnych (1943-1944), przewodniczący Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju od 8 XI 1939 r. Był krytycznie nastawiony do polityki prowadzonej przez rząd polski na emigracji, a z premierem Stanisławem Mikołajczykiem popadł w otwarty konflikt. Wpływ na to miały bliskie związki naczelnego wodza z środowiskami sanacyjnymi (które szef rządu jako przywódca ruchu ludowego zwalczał), oraz jego niechęć do ulegania naciskom brytyjskim w kwestii ustępstw na rzecz ZSRR (kwestia granicy wschodniej i kształt powojennego rządu).
2) list Kazimierza Sosnkowskiego do majora Mariana Włodzimierza Żebrowskiego (1896-1992, major broni wojsk pancernych Wojska Polskiego, mianowany przez władze RP na uchodźstwie pułkownikiem), Grenada, 15 III 1964 r.; list był odpowiedzią na pismo majora z 6 II 1944 r.: autor wyraża radość, że materiały przez niego nadesłane okazały się użyteczne w prowadzeniu badań historycznych (Żebrowski był wydawcą zeszytów historycznych Ułani Lubelscy i redaktorem Przeglądu Zrzeszenia Kół Pułkowych Kawalerii, a także Przeglądu Kawalerii i Broni Pancernej oraz autorem m.in. publikacji: Generał broni Kazimierz Sosnkowski: szef 7. Pułku Ułanów Lubelskich, Koło Żołnierzy 7. Pułku Ułanów Lubelskich), zapewnia o wdzięczności żony za imponujące dary filatelistyczne; maszynopis, 4 str. (arkusz składany do formatu koperty), na ostatniej str. odręczny dopisek, st. db., drobne uszkodzenia brzegów; wymiary po rozłożeniu: ok. 125x205 mm;
Kazimierz Sosnkowski udał się do Kanady w XI 1944 r. Z kraju tego nie mógł już wyjechać ponieważ do 1949 r. zarówno władze brytyjskie, jak i amerykańskie odmawiały wydania mu wizy. Z dniem 1 V 1947 r. został zwolniony z Polskich Sił Zbrojnych. Po 1949 r. Sosnkowski zyskał większą swobodę działania, otrzymał również wizę do USA, gdzie wygłosił szereg odczytów. W latach 50. ambicją generała było zażegnanie wewnętrznego rozłamu w środowisku polityków emigracyjnych. W tym celu czterokrotnie udał się do Wielkiej Brytanii: w XII 1952 r., IV-VII 1953 r., w III 1954 r. (podpisany został wówczas w dniu 14 III 1954 r. Akt Zjednoczenia) i w IV-V 1956 r. W swej publicystyce Sosnkowski wyrażał przekonanie co do nieuchronnego konfliktu między ZSRR a mocarstwami zachodnimi i nadzieję na przywrócenie Polsce dawnej granicy na wschodzie. Nie popierał natomiast działalności Radia Wolna Europa pod kierownictwem Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Wpływ na jego aktywność miał stan zdrowia. Od 1958 r. chorował na serce.
3) list Jadwigi Sosnkowskiej do płk. Mariana Włodzimierza Żebrowskiego (majora broni wojsk pancernych Wojska Polskiego, mianowanego przez władze RP na uchodźstwie pułkownikiem), Malaga 23 X 1972 r. Pismo zaczyna się od podziękowania za list, otrzymany 11 X (czyli w rocznicę śmierci jej męża); dalej mowa o liście Sosnowskiego, napisanym do Żebrowskiego, w którym generał zajmował stanowisko odnośnie sytuacji politycznej w Polsce w latach rządów sanacji (poruszana była kwestia jego ewentualnej publikacji oraz przekazania do Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, czemu wdowa była przeciwna). Autorka wyraża także swój negatywny stosunek do osób, które jej zdaniem źle traktowały jej męża, określanych przez nią mianem pseudo-piłsudczyków – wydaje się, że na taką ocenę wpływ miały wydarzenia po śmierci Piłsudskiego. Istniała wówczas koncepcja, w myśl której politycznym kontynuatorem dzieła komendanta miał być Walery Sławek, a Sosnkowski odpowiadałby za sprawy wojskowe. Ostatecznie kontrolę nad obozem sanacyjnym przejęli prezydent Ignacy Mościcki i Edward Śmigły-Rydz, jako Generalny Inspektor Sił Zbrojnych. Rozpatrywano także kandydaturę K. Sosnkowskiego na następcę Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego, jako szefa rządu. Ostatecznie premierem został Felicjan Sławoj Składkowski. W liście zawarta jest natomiast pozytywna ocena generała Smoleńskiego (chodziło o Mariana Józefa Smoleńskiego, generała brygady Wojska Polskiego, 1894-1978). Sosnkowska pisała też o swym stosunku do kwestii Muzeum 7-go pułku Ułanów (przy okazji krytycznie oceniając Muzeum Polskie w Chicago). Na zakończenie wdowa zwraca się z prośbą o załatwienie w księgarniach londyńskich: Orbis i Veritatis spisu ich wydawnictw; 4 str. maszynopisu (list niekompletny), st. db., w prawym górnym rogu dopisek odręczny Jadwigi Sosnkowskiej, odręczne poprawki, miejscami zażółcenia, niewielkie plamy; wymiary arkuszy: 217x278 mm;
Jadwiga Sosnkowska z domu Żukowska (1901-1993). Druga żona Kazimierza Sosnkowskiego (małżeństwo z pierwszą Stefanią Sobańską zostało anulowane). Przeżyła męża, który zmarł 11 X 1969 r. w kanadyjskim Arundel, list ten został więc napisany po jego śmierci.
4) uwagi, napisane po 1945 r. najprawdopodobniej przez Kazimierza Sosnkowskiego do bliżej nieokreślonej pracy historycznej (autorstwa samego Sosnkowskiego, albo Mariana Włodzimierza Żebrowskiego w oparciu o jego wspomnienia), odnoszące się do okresu II RP, II wojny światowej i powojennej emigracji; być może chodzi o jedną z prac pióra Sosnkowskiego (napisał m.in.: Nakazy chwili, Londyn 1951; W obronie praw Polski, Londyn 1964; Materiały historyczne, Londyn 1966; Przyczynki do sprawy zbrojeń polskich w okresie 1935-1939, Londyn 1973); dokument składa się z trzech notatek: pierwsza z nich (NOTATKA UZUPEŁNIAJĄCA DO LISTU ZAŁĄCZNIKOWEGO W SPRAWIE REKONSTRUKCJI UCHWAŁ KSUS’U) mówi o tym jak doszło do zniszczenia uchwał i protokołów posiedzeń Komitetu do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu (KSUS) oraz o próbie ich rekonstrukcji; druga (NOTATKA UZUPEŁNIAJĄCA DO STRONY 13 MASZYNOPISU) dotyczy rozmowy z ministrem spraw zagranicznych J. Beckiem o kwestii polskiej reakcji dyplomatycznej na niemieckie plany remilitaryzacji Nadrenii (doszło do niej 7 III 1936 r.); trzecia (PRÓBA PRZEWIDYWANIA ROZWOJU SYTUACJI MIĘDZYNARODOWEJ) to relacja na temat poglądów pułkownika Józefa Mateckiego w 1951 r.; 6 str. (tekst na trzech), maszynopis, st. db., odręczne poprawki w tekście, niewielkie zabrudzenia; wymiary arkuszy: ok. 215x275 mm;