TRZEMESZNO, WIELKOPOLSKA. Zbiór 19 sprawozdań szkolnych Królewskiego ...

TRZEMESZNO, WIELKOPOLSKA. Zbiór 19 sprawozdań szkolnych Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Trzemesznie, wyd. w latach 1840-1846, 1850, 1852-1862; wyd. i druk. Gustaw Olawski, Trzemeszno; teksty w jęz. polskim, niemieckim, łacińskim i greckim; część pierwszą każdego zeszytu stanowi artykuł naukowy, część drugą zaś – wiadomości szkolne, w których zamieszczano plan nauki, rozporządzenia władz szkolnych, kronikę szkoły, statystykę, stan biblioteki, na zakończenie podawano porządek uroczystości dla abiturientów – deklamacji i mów; sprawozdania liczą od 34 do 72 str., st. bdb. i db., oprawa miękka, odręczne dopiski, ślady wilgoci i zażółcenia, niekiedy nieznaczne zagniecenia i rozdarcia; format 8o; NIEZWYKLE CENNE ŹRÓDŁO DLA POZNANIA HISTORII ELIT W WIELKOPOLSCE W XIX W.
Katolickie gimnazjum utworzono w Trzemesznie w 1840 r. Jego istnienie sprawiało, że Trzemeszno było ważnym ośrodkiem szkolnictwa średniego w Wielkopolsce. Wielkie zasługi dla rozwoju tej szkoły położył jej pierwszy dyrektor Jacob Meissner. To za jego sprawą utrzymała ona polski charakter (polski to język nie tylko wykładowy, ale do 1863 r. obowiązkowy przedmiot na maturze pisemnej). Następcą J. Meissnera na stanowisku dyrektora gimnazjum był Jan Dziadek. Od 1853 r. gimnazjum kierował dr Witold Milewski. Czasy jego urzędowania to apogeum rozwoju szkoły. W 1855 r. uczyło się w niej 604 uczniów, z tego zdecydowana większość to katolicy (555 osób), ale wśród uczniów byli także ewangelicy (28 osób) i Żydzi (21 osób). Do matury przystąpiło 46 abiturientów. W gimnazjum nauczało 18 pedagogów. W latach 1855-1859 został zbudowany nowy budynek szkoły. Ukończono go, gdy dyrektorem był już dr Józef Szostakowski. Młodzież trzemeszeńska znana była ze swego patriotyzmu. Nie bez racji Prusacy określali miejscowe gimnazjum jako gniazdo idei rewolucyjnych. Młodzież z tej szkoły uczestniczyła w powstaniu styczniowym. Zaborca zareagował na to represjami. Najpierw 14 III 1863 r. zawiesił naukę w szkole, a 16 XII tegoż roku decyzją pruskich władz została ona zamknięta. Do absolwentów szkoły należeli między innymi Hipolit Cegielski – filolog, przemysłowiec, działacz społeczny, dziennikarz i polityk, Jędrzej Śniadecki – lekarz, biolog, chemik i filozof, Marian Langiewicz – generał i dyktator powstania styczniowego, arcybiskup Florian Stablewski – prymas Polski, ksiądz Kazimierz Zimmermann – rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Józef Przyborowski – pierwszy polski archeolog, Wojciech Trąmpczyński – marszałek Sejmu, Kazimierz Grus – karykaturzysta, Jerzy Hulewicz – malarz, pisarz i dramaturg.