STEMPOWSKI STANISŁAW - DORPAT (1888-1892). ROZDZIAŁ PAMIĘTNIKÓW.

STEMPOWSKI STANISŁAW - DORPAT (1888-1892). ROZDZIAŁ PAMIĘTNIKÓW. ZAKŁADY KARTOGRAFICZNE, WROCŁAW 1951r., str. 39; 24,5cm. Odb. z: Zeszytów Wrocławskich, r. 5, 1951 nr 1. OPRAWA MIĘKKA. STAN Dobry, niewielka dedykacja

Stanisław Stempowski (1870-1952) - polski działacz społeczny, minister Ukraińskiej Republiki Ludowej. Pochodził z polskiej rodziny ziemiańskiej osiadłej w XVII wieku na Ukrainie. Dzieciństwo spędził w majątku rodzinnym Huta Czernielewicka w guberni podolskiej, lata szkolne (1879-1888) w Krzemieńcu, a studia (1888-1892) w Dorpacie. W 1892 roku został aresztowany za działalność socjalistyczną, więziony w Rydze, odtransportowany przez Dyneburg, Witebsk, Smoleńsk, Orzeł i Kursk do Kijowa, opuścił więzienie w grudniu, poddany pod dozór policyjny w majątku rodzinnym Szebutyńce (Podole) do jesieni 1896 r. Z początkiem 1897 r. przebywał w Berlinie i w Paryżu, następnie (1897-1905) mieszkał w Warszawie, gdzie działał w Kole Oświaty Robotniczej, w latach 1900-1902 był członkiem komitetu redakcyjnego „Prawdy", a w 1902-1905 współzałożycielem i współredaktorem tygodnika socjalistycznego „Ogniwo". Po zamknięciu „Ogniwa" przez władze carskie, spędził dwanaście najszczęśliwszych lat (1906-1917) w majątku rodzinnym Winnikowce (Podole).

W okresie 1917-1918 był współzałożycielem i prezesem Polskiej Centrali Demokratycznej na Ukrainie. Z ramienia tej organizacji został prezesem Naczelnego Komitetu Polskiego, który skupiał dziewięciu członków, to jest po trzech z Centrali (Ludwik Klinger, sam Stempowski, Andrzej hrabia Chołoniewski), od obywateli (Długołęcki, Kuroczycki, Nowicki) i z PPS-u (Witold Skarzyński, Kielczyk, Drucejło).[1] W roku 1920 został ministrem rolnictwa a następnie ministrem zdrowia Ukraińskiej Republiki Ludowej, od 1921 członkiem zarządu Związku Zbliżenia Narodów Odrodzonych i współzałożycielem Instytutu Badania Spraw Narodowościowych, a także wieloletnim prezesem Towarzystwa Polsko-Ukraińskiego. W latach 1924-1939 kierował zorganizowaną przez siebie Biblioteką Ministerstwa Rolnictwa w Warszawie.

W okresie II wojny światowej, kolejno przebywał w 1939-1940 w Łucku, Brześciu i Lwowie, 1940-1944 w Warszawie, 1944-1945 w Dąbrowie Zduńskiej, od lipca 1945 r. znów w Warszawie zajmuje się działalnością literacką i wydawniczą. Od 1927 r. do śmierci był towarzyszem życia Marii Dąbrowskiej (1889-1965).