Maarten van Heemskerck (adopcja) (1498-1574), Ecce Homo, tryptyk, 1544

olej/deska
Wymiary: 188,6 x 132,7 cm (kwatera centralna); 183,5 x 62,5 cm (lewe skrzydło); 183,5 x 64,8 cm (prawe skrzydło)

datowany na ramie: 1544
w MNW od 1946
nr inw. M.Ob.595 MNW
Okres adopcji: 1 rok

Biogram
Tryptyk „Ecce Homo” to najsłynniejsze dzieło niderlandzkiego renesansu w Polsce. Jego autor, haarlemski malarz Maerten van Heemskerck spędził w Rzymie cztery lata (1532-1536) studiując starożytne ruiny i rzeźby oraz dzieła współczesnych mu artystów - przede wszystkim Michała Anioła i Francesco Salviatiego. Po powrocie konsekwentnie wzbogacał rodzimą twórczość o wątki italianizujące i antyczne. Powstały w 1544 roku Tryptyk Ecce Homo jest niezwykle harmonijną syntezą tego nowego stylu: recepcję sztuki włoskiej dokumentuje scena środkowa, zaś realistyczną tradycję niderlandzką podziwiamy w mistrzowskich portretach donatorów na skrzydłach bocznych.

Jan van Drenckwaerdt, ważny urzędnik miejski w Dordrechcie, zamówił to dzieło u Heemskercka jako epitafium dla siebie i swojej drugiej żony, Margarethy de Jonge van Baertwyck, zmarłej w 1542 roku. Małżonkowie ukazani zostali w modlitewnych pozach, na klęcznikach (na których widnieją ich herby), w wiecznej kontemplacji sceny Ecce Homo. Donatorom towarzyszą święci patronowie z charakterystycznymi atrybutami: św. Jana Ewangelisty z kielichem napełnionym trucizną oraz św. Małgorzaty z otwartą księgą Pisma Świętego i krzyżem. Ich postacie stworzone zostały w manierze italianizującej, z charakterystycznym efektem "mokrych szat", który wydobywa kształty ciał. Ci sami święci namalowani są również na rewersach skrzydeł tryptyku w formule en grisaille, czyli w jednobarwnej, szarobrązowej skali barw - jako fikcyjne kamienne rzeźby. Oryginalna, rzeźbiona w drewnie rama zdobiona jest pilastrami z kandelabrowym ornamentem, motywami emblematycznymi i dewizą rodziny fundatora Espoir confort Drenckwairt (Nadzieja pociechą Drenckwaertów) podtrzymują łuk iluzjonistycznego, kasetonowego sklepienia.