Rzeźby — jakie wyróżniamy rodzaje?

Rzeźbiarstwo to dziedzina sztuki, w ramach której z różnych materiałów wykonuje się rzeźby, czyli trójwymiarowe kompozycje. Inna definicja wskazuje, że rzeźba to dzieło sztuki, które powstaje wskutek kształtowania surowych materiałów. Rzeźby mają różne kształty, faktury, wykonuje się je z różnych materiałów na kilka sposobów. Dlatego też wyróżnia się różne typologie i rozróżnienia tych dzieł sztuki. Jakie są rodzaje rzeźby? Czym różnią się od siebie poszczególne odmiany?

Jakie są rodzaje rzeźby? Rozróżnienie ze względu na formę.

Na pytanie o rodzaje rzeźby można odpowiedzieć na kilka sposobów, przyjmując różne kryteria klasyfikacji. Co więcej, poszczególne kryteria przenikają się ze sobą, a poszczególni autorzy nie uwzględniają wszystkich rodzajów rzeźby, które klasyfikuje się do danej typologii. Podstawowe rozróżnienie opiera się o formę, czyli sposób wypracowania materiału. Zgodnie z nim wyróżnia się: rzeźbę wolnostojącą, rzeźbę przyścienną i płaskorzeźbę, czyli relief.

Rzeźba wolnostojąca to taka, która jest otoczona pustą przestrzenią i którą można bez problemu obejrzeć z każdej strony. Rzeźba przyścienna to z kolei taka, która jest dostawiona do ściany i przeznaczona do oglądania z trzech stron. Zabiegu takiego nie można wykonać w przypadku płaskorzeźby, czyli kompozycji rzeźbiarskiej, w której rzeźba została skomponowana z tłem. Relief przeznaczony jest do oglądania z jednej strony. W zależności od stopnia wypukłości wyróżnia się:

• relief płaski: kompozycja występuje nieznacznie ponad płaszczyzną tła,
• relief wypukły: kompozycja znacznie występuje przed tło,
• relief wklęsły: tło występuje przed kompozycję.

Można również rozróżniać rzeźby ze względu na kształt, gdzie wskazuje się rzeźbę pełną (trójwymiarową) i relief (płaskorzeźbę).

Jakie wyróżnia się rodzaje rzeźb ze względu na materiał wykonania?

Większość rzeźb wykonuje się z materiałów, które można w prosty sposób kształtować w celu uzyskania trójwymiarowej formy. Takie materiały to m.in. kamień, drewno, glina, gips, czy wosk. Rzeźby wykonuje się także z metali i wielu innych tworzyw. Opierając się na takim kryterium podziału, można wyróżnić różne rodzaje rzeźb, takie jak np.:

• Rzeźba w drewnie: opiera się na wykorzystaniu charakterystycznych cech danego drewna, mającego określoną twardość i trwałość. W Polsce wykorzystuje się najczęściej drewno lipowe, a także inne gatunki liściaste, jak np. buk czy dąb.
• Rzeźba w kamieniu: najczęściej stosuje się marmur, piaskowiec, granit czy wapień. Kamienie to bardzo dobre materiały, które umożliwiają idealne odwzorowanie detali, takich jak rysy twarzy czy cechy charakterystyczne danej osoby.
• Rzeźba w metalu: wykonywana np. za pomocą techniki odlewniczej, zgodnie z którą rzeźba powstaje jako efekt zastąpienia modelu wylewanego w danym materiale przez replikę wykonaną z metalu.

Jakie są pozostałe materiały, wykorzystywane do tworzenia rzeźb?

Wyróżnia się także np. abakanalia, czyli rzeźby powstałe wskutek utwardzenia dzianiny pokrytej żywicą syntetyczną. Inny rodzaj rzeźby to typy organiczne, które stanowią przetworzenie form, które w rzeczywistości zbudowane są z żywej tkanki. Są to np. rzeźby roślinne. Można wyróżnić także rzeźby z modeliny, tkaniny, szkła czy papieru.

W rzeźbiarstwie wykorzystuje się także połączenie różnych materiałów, pozwalające na stworzenie danego dzieła. Przykładową techniką, która opiera się na takim założeniu, jest chryzelefantyna, czyli zastosowanie do tworzenia rzeźby kości słoniowej i złota. Inny przykład to akrolit, czyli rzeźba, w której część wykonana jest z kamienia, a część z drewna.

Podział rzeźb ze względu na technikę wykonania, temat i podmiot

Jeśli chodzi o technikę wykonania, można wskazać na dwa rodzaje rzeźb: realistyczne i abstrakcyjne. Te pierwsze wykonywane są w taki sposób, aby do złudzenia przypominały rzeczywistość. Takie podejście reprezentował m.in. Michał Anioł, który w epoce renesansu tworzył idealne rzeźby odwzorowujące najmniejsze elementy ludzkiego ciała w perfekcyjny sposób. Drugi typ, abstrakcyjny, cechuje uproszczenie rzeczywistości lub jej zaniechanie. Rzeźby mogą mieć kształty nieprzypominające przedmiotów rzeczywistych, będące efektem wyobraźni artysty.

Ze względu na temat wyróżnia się trzy rodzaje rzeźby: przedstawiającą, abstrakcyjną i instalację (określana także jako osobne dzieło plastyczne). Do tej pierwszej kategorii zalicza się rzeźby antropomorficzne, zoomorficzne i floralne. Rzeźby antropomorficzne to takie, które przedstawiają ludzi. Mogą one prezentować całe sylwetki lub tylko jej części, np. głowy czy popiersia. Rzeźby zoomorficzne przedstawiają natomiast zwierzęta, a rzeźby floralne, rośliny.

Mając na uwadze temat rzeźby, można wyszczególnić rozróżnienie na rzeźbę:

• rodzajową: ukazującą sceny z życia codziennego,
• mitologiczną: przedstawiającą sceny i postacie mitologiczne,
• ludową: związaną ze wsią i kulturą tworzoną przez wiejskie społeczności.

Jakie są rodzaje rzeźby wyróżniane pod kątem funkcji?

Klasyfikacje dokonywane ze względu na funkcję zawierają różne rodzaje rzeźb, jednak do najczęściej wymienianych zalicza się te, przedstawione poniżej.

• Rzeźby dekoracyjne: są to rzeźby, które stosuje się w celu ozdobienia miejsca, w którym się je lokuje. Rzeźby urozmaicają przestrzeń, nadają wnętrzu unikatowego charakteru, sprawiają, że wystrój zostaje odświeżony itd. W tej kategorii znaleźć można zarówno rzeźby pokojowe, jak i zewnętrzne.
• Rzeźby architektoniczne: są to rzeźby, które stanowią element architektoniczny. Są one związane z architekturą i jej elementami. Mogą to być np. płaskorzeźby czy rzeźbione kolumny.
• Rzeźby kultowe (wotywne): są to rzeźby sakralne, które przedstawiają bogów czy świętych. Dotykają tematyki sakralnej i mają związek z kultem boga, który jest czczony w danej religii.
• Rzeźby ołtarzowe: są to rzeźby, które stanowią element dekoracyjny ołtarza, który znajduje się wewnątrz kościoła.

• Rzeźby memoratywne: są to rzeźby, które zostały wykonane w celu upamiętnienia kogoś lub jakiegoś wydarzenia. Wyróżnia się rzeźby pomnikowe i rzeźby nagrobne.

Mając na uwadze funkcje rzeźb, można także wyszczególnić typy propagandowe, które tworzone są zgodnie z wizją, polityką władzy. Mają one na celu przedstawić dany aspekt życia w sposób kreowany przez rządzących.

Jak wygląda podział rzeźb ze względu na przeznaczenie?

Mając na uwadze kryterium przeznaczenia rzeźb, można wyróżnić np. rzeźby ogrodowe, które stanowią dekorację ogrodu. Inne rodzaje rzeźby to typy plenerowe, czyli wolnostojące dzieła, które ozdabiają parki, place i inne tego typu przestrzenie. Najczęściej znaleźć je można w otoczeniu zieleni.

Wyróżnić można także rzeźby portretowe, których przeznaczeniem jest przedstawienie ludzkiej twarzy z perspektywy porteru. Co ciekawe, były one popularne w czasach starożytnych i średniowieczu, dzięki czemu można obecnie zobaczyć, jak wyglądali znani filozofowie czy władcy z tych okresów. Kolejne rodzaje rzeźb to pomniki, które przedstawiają znaną postać, często historyczną. Postać ta ma określony, charakteryzujący ją ubiór, a także różne atrybuty.

Jakie są inne rozróżnienia rzeźb?

Rzeźby można rozróżnić także na podstawie innych kryteriów, mając na uwadze np. liczbę przedstawionych postaci. W ten sposób można wskazać na rzeźby pojedyncze i grupowe. Można także wyszczególnić rzeźby kute i odlewane, gdzie czynnikiem różnicującym jest zastosowana technika rzeźbiarska.

W dziedzinie analizy dzieł rzeźbiarskich dokonuje się także bardziej szczegółowych podziałów, rozróżnień rzeźb, z uwzględnieniem m.in. różnic w kompozycji. Można wskazać na rzeźby statyczne lub dynamiczne, gdzie kryterium rozróżnienia jest ruch, pozy postaci. Znaczenie mają także proporcje rzeźby, zastosowane narzędzia, różnice w fakturze czy stopień dokładności wykończenia dzieła.

Jeśli interesujesz się rzeźbiarstwem i chciałbyś zostać właścicielem rzeźby, przynależącej do jednego z wymienionych porządków klasyfikacji, zachęcamy do zapoznania się z aukcjami internetowymi na naszym serwisie OneBid. Sprawdź, jak proste jest licytowanie wartościowych dzieł sztuki!