LUTER MARCIN, MALECKI HIERONIM, Enchiridion Catechismus maly, dla pospolitych ...

LUTER MARCIN, MALECKI HIERONIM, Enchiridion Catechismus maly, dla pospolitych Plebanow y Kâznodzieyow Niemieckim Językiem napisany. Przez D. Marcina Luthera. A z Niemieckiego Języka na Polski pilnie y wiernie przełożony, Przez Hieronyma Maleckiego, Plebana Leckiego. Przydane są na końcu tego Catechismu niektóre pobożne Pytania y Odpowiedania dla tych ktorzy chcą pożywać Swiątośći ciała y Krwie Pânâ naszego Jesu Christa. Tak iâko w Królewcu z Kâznodzieyskich Stolcow pospolity Lud bywa nauczan. Z Niemieckiego Jezyka na Polski przełozone, wyd. Królewiec 1615, druk Jana Fabritiusa; polski przekład z jez. niemieckiego Małego Katechizmu Marcina Lutra (1483-1546), dokonany przez Hieronima Maleckiego; na jednej ze str. (po przedmowie) dopisek odręczny: Wiele są Części całey Nauky Chrześcianskey: Odpowiedz: Pięć...; następnie przedstawiono krótko kolejnych pięć części poruszanych w katechizmie: 1) Pierwsza Część Nauki Chrześcianskiey. Dziesięcioro Przykazanie Boże...; 2) Wtora Część Nauki Chrześcianskiey. Członki Wiary Chrześcianskiey; 3) Trzecia Część Nauki Chrześcianskiey. Modlitwa Pańska; 4) Czwarta Część Nauki Chrześcianskiey. O Swiątości Chrztu swiętego; 5) Piąta Część Nauki Chrześcianskiey. O Swiątości Ciała y Krwie Pana naszego Jesu Christsa; następnie autor powraca do dekalogu – każde przykazanie zostało zilustrowane cz.-b. drzew. odwołującym się do jego treści, opatrzone pytaniem: Jako to rozumiesz i odpowiedzią (charakterystyczne było to, że podział na przykazania był taki sam jak u katolików, z tym że przykazanie dziewiąte brzmiało: Nie pożąday Domu Bliźniego twego, a dziesiąte: Nie pożąday Zony iego, ani Sługi, ani Służebnice, ani Wołu, ani Osła, ani żadnych rzeczy iego); w dalszej części Wykład Artykułow Wiary Chrześcianskiey: Yako ich Ociec Czeladny Dziatek y Czeladzi swey im nayprościey nauczać ma (przedstawiony analogicznie jak w wypadku dekalogu: na jednej str. cz.-b. grafika odwołująca się do danego fragmentu, a na następnej wyznania wiary i pytanie: Jako to rozumiesz oraz odpowiedź); w dalszej części objaśnienia dotyczące modlitwy Ojcze Nasz i innych modlitw oraz sakramentów, Tablica domowa (czyli zbiór cytatów biblijnych, zatytułowanych: O Biskupiech, Plebaniech, y Kaznodzieyach, O Przełożonych Swietskich, O Poddanych, Małzonkom, Małzonkam, Pospolitey Młodzi, Wdowam, Wszystkim w pospolitości); na koniec część zatytułowana: Naślodnia Dziesiecioro Pytania, na które, ci którzy chcą iść ku prziymowaniu chwalebney Swiątości Wieczerzy Pańskiey, maią umieć odpowiedać (w formie kolejnych pytań i odpowiedzi); ss. 106, st. db., po konserwacji, kilka str. częściowo oderwanych, nieznaczne zabrudzenia, ślady wilgoci, oprawa twarda, introligatorska, 4 karty w pełni zreprodukowane współcześnie; format 16d;
Mały katechizm to dzieło, które należy do sześciu ksiąg wykładających doktrynę luteranizmu (pozostałe to: Duży katechizm, Wyznanie augsburskie, Obrona Wyznania augsburskiego, Artykuły szmalkaldzkie i Formuła zgody). Marcin Luter pisząc to dzieło starał się wyłożyć zasady wiary w sposób możliwie prosty, książka ta była bowiem adresowana również do ludzi prostych, zwłaszcza ojców rodzin, którzy mieli z kolei nauczać domowników. Ponieważ służyć miał on nauczaniu, myśli przedstawiano tu w taki sposób, aby można je było opanować pamięciowo. Pogłębiona refleksja na temat zasad wiary została przekazana w Dużym katechizmie, który również został po raz pierwszy wydrukowany w 1529 r. Wydanie tych dzieł w jednym roku nie było przypadkowe. Miały one bowiem stanowić jedną całość umożliwiającą czytelnikowi najpierw poznanie, a następnie zrozumienie zasad wiary, bez których nie mógł on żyć jak prawdziwy chrześcijanin. Nie powinno więc dziwić, że wyznawcy luteranizmu poza granicami państw niemieckich starali się przełożyć dzieło M. Lutra na swoje języki narodowe, aby umożliwić zapoznanie się z nimi jak najszerszemu kręgowi czytelników. Na jęz. polski Mały Katechizm autorstwa Marcina Lutra został po raz pierwszy przetłumaczony w 1530/1531 r. Przekład powstał na polecenie biskupa pomezańskego Paulusa Speratusa, a jego autor pozostał nieznany. Kolejnego tłumaczenia podjął się polski teolog luterański Jan Malecki (1482-1567). Jego synem był Hieronim Malecki (1525/1526-1583/1584), który przygotował przekład opublikowany w 1615 r. Był on zresztą wówczas jednym z najbardziej znanych tłumaczy. Jego dziełem życia było wydane w 1574 r. znakomite tłumaczenie napisanej przez Marcina Lutra Postylli domowej. Zalicza się go do twórców literackiej polszczyzny. H. Malecki był również znanym polskim pastorem i teologiem luterańskim oraz wydawcą i drukarzem.