[EMIGRACJA zarobkowa]. Rękopis pierwszej części wspomnień Władysława Zgody...

[EMIGRACJA zarobkowa]. Rękopis pierwszej części wspomnień Władysława Zgody, międzywojennego emigranta polskiego we Francji, wydanych później drukiem w 1966 przez Książkę i Wiedzę.
Zeszyt szkolny ponad 100-kartkowy w kratkę. Na przedniej okł. imię i nazwisko autora oraz jego adres w Warszawie. Na pierwszej karcie tytuł "Przygody włóczęgi w walce o byt" z dopiskiem „Tytuł inny”. Tekst wspomnień zajmuje 202 s. ręcznie paginowane. Rękopis staranny, atramentem, z nielicznymi autorskimi skreśleniami i poprawkami. Liczne poprawki redakcyjne naniesione ołówkiem: zmiany stylistyczne, wykreślenia fragmentów tekstu, poprawione błędy pisowni.
Według informacji zawartych w tekście, autor urodził się w 1902, mieszkał w Częstochowie wraz z rodzicami i dziewięciorgiem rodzeństwa. Wspomnienia rozpoczynają się wiosna 1921, gdy zmuszony niezwykle trudnymi warunkami życiowymi dziewiętnastoletni Zgoda podjął trudną decyzję o emigracji do Francji. Jeszcze przed wyjazdem uczestniczył w wiecach i pochodach organizowanych przez PPS. Swoje prokomunistyczne poglądy prezentował pisząc np. o „nieudanym napadzie Piłsuckiego [!] na młodą Republikę Rad”, mimo wsparcia zachodnich kapitalistów, rodzimych przemysłowców, kleru”. "Wiem, pisał autor wspomnień, że Polski Naród nie chciał wojny z Krajem Rad. Słyszałem na własne uszy i widziałem na własne oczy będąc w Radomsku, jak ludność miejscowa kładła się na szynach kolejowych, by przeszkodzić odjazdowi pociągu, który uwoził na front jej ojców, synów, narzeczonych i mężów”. Legitymując się kupionym paszportem, przez Pragę i Bawarię, dotarł do „punktu rozdzielczego – nowoczesnego targowiska dla niewolników” we francuskim Toulon. Pracę otrzymał we wsi Douvy w departamencie Oisy, jako niewykwalifikowany robotnik rolny. Słabo wynagradzany, nie przykładał się do pracy, symulował chorobę. Dużą część wspomnień zajmuje opis dochodzenia i rozprawy sądowej – autorowi postawiono (słuszny) zarzut pobicia swego pracodawcy. „W ostatecznym razie, pisał, wolałbym odsiedzieć karę we francuskim więzieniu, niż powracać do beznadziejnego życia w Polsce”. Dzięki sprytowi Zgoda uniknął kary, porzucił pracę w Douvy i wyjechał do Paryża. Kolejne zajęcie znalazł w podparyskim St. Denis, lecz szybko zrezygnował z, jego zdaniem, zbyt ciężkiej roboty. Dłużej zabawił w Verdun, gdzie pracował przy rozbrajaniu niewypałów. Z czasem pomyślał o powrocie do kraju, ale dotarły do niego informacje, że „w Polsce panowały niesamowite nieporządki, okropne warunki bytowe, bezrobocie i szalona drożyzna. To mi odebrało ochotę do powrotu do Ojczyzny”. Kolejnym przystankiem życiowym autora wspomnień była miejscowość Armanthier przy granicy belgijskiej. Pracował tam przy demontażu zasieków, dorabiając przemytem tytoniu i papierosów z Belgii. Zatrzymany przez żandarmów zdołał zbiec. W Lille zatrudnił się w hucie. Tu z kolei „bogacili się fabrykanci kosztem zdrowia robotnika, stawiając do pracy jednego robotnika tam, gdzie winno pracować czterech lub pięciu. Co znaczyło dla nich zdrowie i bezpieczeństwo robotników, byłe ich kasy pancerne zapełniały się złotem, wyciągniętym z krwawego potu robotników”. Wspomnienia kończą się zapewne jesienią 1922, gdy ich autor porzucił pracę w hucie i wyjechał do Pais de Calais.
Wspomnienia Władysława Zgody doskonale współgrały z głosami propagandystów PRL-u: koszmarne warunki życia w Polsce międzywojennej, bezlitosny wyzysk robotnika w kapitalizmie. Zapewne dlatego, po poprawkach redakcyjnych, ukazały się w formie książkowej.