Męclewska M., Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego

We wstępie do nowej publikacji skrótowo zarysowano historię Orderu Orła Białego, opatrując ją obszerną bibliografią, i omówiono najważniejsze zespoły dokumentów, głównie z państwowego archiwum drezdeńskiego. Dokumenty te nie były dotąd przedmiotem badań, choć zawierają bardzo interesujące materiały odnoszące się do narodzin i pierwszego okresu funkcjonowania orderu. Liczne projekty statutu orderu i tocząca się nad nimi dyskusja rzucają nowe światło na relacje między urzędami dworu polskiego oraz saskiego Augusta II i Augusta III, a także na przyczyny nieogłoszenia oficjalnego statutu orderu – taka sytuacja utrzymała się w czasach Stanisława Augusta, a pośrednio także w okresie Księstwa Warszawskiego i wczesnego Królestwa Polskiego (do 1831 r.). Po długiej przerwie, spowodowanej włączeniem Orderu Orła Białego do systemu odznaczeń rosyjskich, odrodzona II Rzeczpospolita reaktywowała Order, ogłaszając w 1921 r. jego statut i ponownie rozpoczynając nadania, które odtąd trwały nieprzerwanie, choć w okresie 1939-1991 – na obczyźnie (Polska Ludowa orderu nie uznawała). W III Rzeczypospolitej znowelizowana ustawa o orderach, w tym Orderze Orła Białego, została uchwalona w 1992 r.
Drugą część tomu stanowi spis kawalerów Orderu Orła Białego, od 1705 (1703) do grudnia 2008 r. Obejmuje on obecnie 1449 nazwisk, ułożonych chronologicznie – z krótkim biogramem osoby i podstawową bibliografią, oraz indeks alfabetyczny. Listę kawalerów nagrodzonych Orderem Orła Białego do 1939 r., ze znacznymi poprawkami i uzupełnieniami, zwłaszcza z czasów saskich, oparto na fundamentalnych pracach Stanisława Łozy, wydanych w 1922 i 1939 r. Od daty tych publikacji liczba kawalerów wzrosła o ponad 150 nazwisk – nadania z czasów II wojny światowej, prezydentów Rzeczypospolitej na uchodźstwie oraz z III Rzeczypospolitej. Chronologiczny spis kawalerów ilustrowany jest wizerunkami orderu, który kilkakrotnie zmieniał swój kształt w ciągu 300 lat swego istnienia.

Stan zachowania drukarski -.