MIĘDZYRZECZ. Programm der Koeniglichen Realschule zu Meseritz womit zu der am ...

MIĘDZYRZECZ. Programm der Koeniglichen Realschule zu Meseritz womit zu der am 21. und 22. März 1864 stattfindenden öffentlichen Prüfung alle Gönner und Freunde der Anstalt, insbesondere die Eltern und Angehörigen sämtlicher Schüler ergebenst einladet der Director Dr. H. Loew, Prof., program szkoły realnej w Międzyrzeczu, druk A. Koserowski, Sulęcin 1864; wewnątrz artykuł autorstwa Adolpha Sarga, pt.: Die Piaristenschulen im ehemaligen Polen und ihre Reform durch Konarski – dotyczy szkół tworzonych przez zakon pijarów na terenie Polski i ich zreformowania przez Stanisława Konarskiego, opisuje rozwój szkolnictwa polskiego do przybycia do Polski pijarów, działalność szkół założonych przez pijarów w okresie przed reformą, zasługi S. Konarskiego dla polskiego szkolnictwa, metody stosowane w szkołach prowadzonych przez pijarów, mowa również o założonych przez nich szkołach: w Warszawie (Kolegium Zakonu Pijarów, 1642 r.), Podolińcu (Kolegium Pijarów założone przez starostę spiskiego i wojewodę krakowskiego, Stanisława Lubomirskiego w 1642 r.), Rzeszowie (Collegium Ressoviense, 1658 r.), Krakowie (1663 r.), Chełmnie, Drohiczynie (1774 r.), Piotrkowie Trybunalskim, Radomiu (pijarzy przybyli do Radomia w 1682 r.) i Wilnie; ponadto Schul-Nachrichten (wiadomości szkolne); 42 + VII str., st. bdb., brak oprawy, grzbiet wzmocniony paskiem marmoryzowanego papieru; format 4o;
Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych, nazywany potocznie zakonem pijarów (określenie wzięło się od ostatniego członu nazwy łacińskiej Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum), został ustanowiony przez papieża Grzegorza XV dnia 18 XI 1621 r. Założycielem i pierwszym generałem zakonu był hiszpański duchowny katolicki, Józef Kalasancjusz. Już w 1597 r. w Rzymie w zakrystii kościoła św. Doroty otworzył pierwszą w Europie szkołę publiczną. Jego dewiza to pietas et litterae (pobożność i nauka). Do Polski pijarzy przybyli w 1642 r. W miejscowościach, w których się osiedlali zakładali szkoły nauczające bezpłatnie. Powstało ich w sumie blisko 50 (m.in. w Międzyrzeczu Koreckim, Lidzie, Szczuczynie). Wielkie znaczenie dla rozwoju tych szkół miała działalność Stanisława Konarskiego. Przeszedł on do historii jako założyciel Collegium Nobilium w 1740 r. w Warszawie. W uznaniu zasług dla ks. Konarskiego wybito, na polecenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, medal Sapere auso – Temu, który odważył się być mądrym. Szkoły prowadzone przez pijarów ukończyło wielu znanych Polaków, w tym Stanisław Małachowski, Tadeusz Kościuszko, Joachim Lelewel, Bronisław Trentowski, Stanisław Moniuszko, Wojciech Bogusławski, Franciszek Zabłocki i wielu innych. Zaborcy likwidowali szkolnictwo pijarskie najpierw w latach 1734-1736 w zaborze austriackim, a po 1832 r. w rosyjskim i pruskim.