POZNAŃ. Sztambuch, którego treść wskazuje na to, że był własnością dwóch osób: ...

POZNAŃ. Sztambuch, którego treść wskazuje na to, że był własnością dwóch osób: jedna z nich to prawdopodobnie Polak, urzędnik pruski, który studiował w Halle, druga to syn lub córka tego urzędnika, o czym może świadczyć treść jednego z wpisów, datowanego na 1 V 1834 (Poznań): Polaków męstwo i śmiałość zdobi, / I to ich nieśmiertelnem zrobi, / Jedność i zgoda jest ich celem / Polak Polaka jest Przyjacielem, nie można też wykluczyć, że sztambuch był w posiadaniu kobiety, na co wskazuje wpis: Twój zastrzał złoty Kogo przeszyje / I czytem ogniem ochłonie / Wdzięcznych mu pociech! Pasmo się wije, / Zycie mu w jasnych dniach tonie. / Tobie miłość zmienna zazdrości / Kosztując statkiem Kochania. / W tobiem już znalazł wszystkie lubości / Żyj teraz na to w niewinnym stanie; ogółem w sztambuchu znajduje się 190 wpisów w jęz. polskim, niemieckim i łacińskim, wpisy datowane na koniec XVIII w. (wpisów z okresu do 1800 r. jest co najmniej 76), niektóre str. odręcznie numerowane (numeracja nie odpowiada ani liczbie str., ani liczbie wpisów), część wpisów opatrzona ilustracjami; autorzy wpisów pochodzą z wielkopolskich miast takich jak Poznań (co najmniej 28 wpisów, mogło być ich więcej bo nie wszystkie nazwy miejscowości są czytelne), Wielichowo, Pleszew, Rawicz (2 wpisy), Środa Wielkopolska, Pobiedziska i wsi (Broniszewice, Skrzypnia, Sulejewo), a także z terenów Dolnego Śląska (liczne wpisy z Głogowa, Bolesławiec) i dzisiejszych Niemiec (Magdeburg, Halle); osoby wpisujące się to prawdopodobnie m.in: Antoni Kaszkowski, Michael Schweighaus (VI 1828), August Mietzke (1810, Wielichowo), Louis Goudry, Carolina Sawatyka (1832), Eduard Dahlinger (XII 1932), Leonard Dieber (I 1833), Auguste Geweber (V 1840, Głogów), Rudolph Kutzseh (IX 1833), Max von Potocki, Jankowski (11 VIII 1833, Głogów), Emil Adolph von Gromadziński (20 II 1834, Poznań; może to przedstawiciel szlacheckiej rodziny Gromadzińscy herbu Rola), Władysław Schóbr (20 II 1834, Poznań, wiersz: Wszystko zniszczyć potrafi / Czas lub przemoc dzielna. / Przyjaźń! ty zostaniesz / Zawsze nieśmiertelna), Ludwig Lehmann (22 IV 1829), Christianus Goutek Müller (1790), J. Carl Bullman (1793), F. Enge, Regina Rodin (IX 1833), J. Hubert (I 1833), W. Bordes (18 II 1834, Poznań), J.G. Hoffmann (1835, Poznań), Aug. Ludov Gottlieb Rübe (19 IX 1793, Magdeburg), Samuel Schmidt (I 1794), C. v. Seidlitz (1794), Aleksander Korzbok Zaydlic (18 III 1794, Sulejewo; Korzbok to polski herb szlachecki pochodzenia śląskiego, którym posługiwała się m.in. rodzina Zaydlic), Caroline Werner (1835), Auguste Bergemann (1818), Rudolph Meissner (7 VII 1829); ss. 290, st. bdb., zabrudzenia, wyklejki marmoryzowane (na wyklejkach odręczne adnotacje, część przedniej wyklejki wycięta), oprawa twarda, skórzana, ze złoconą bordiurą i literami: I. S. F., z tyłu – złocona bordiura i data 1790., ozdobny, złocony grzbiet z napisem: für Freunde / und / Gönner oraz motywami roślinnymi, złocone brzegi kart; format 16d; WAŻNE ŹRÓDŁO DO DZIEJÓW OBYCZAJOWOŚCI W WIELKIM KSIĘSTWIE POZNAŃSKIM;
Kolejne pozycje to sztambuchy należące do spokrewnionych ze sobą rodzin: Hoffmanów, Peschelów i Wascherów. Mieszkali oni w północno-zachodniej Wielkopolsce, na pograniczu z Ziemią Lubuską. Rodziny Peschelów i Wascherów stanowią przykład wielkopolskich Żydów, którzy przyjęli niemiecką identyfikację narodową. Większość z nich po odzyskaniu niepodległości optowała za Niemcami.