SPRAWOZDANIE sądowe w sprawie organizatorów...

SPRAWOZDANIE sądowe w sprawie organizatorów, kierowników i uczestników polskiego podziemia w zapleczu Armii Czerwonej na terytorium Polski, Litwy oraz obwodów zachodnich Białorusi i Ukrainy rozpatrzonej przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR 18-21 czerwca 1945 r. w Moskwie. Moskwa 1945. Wyd. Prawnicze Komisariatu Ludowego Sprawiedliwości ZSRR. 8, s. 318, [2]. brosz.
Okł. lekko otarte i nico zaplamione, nieznaczny ślad zawilgocenia w narożniku kart. Wydany w Moskwie stenogram "procesu szesnastu".
Proces szesnastu - proces polityczny przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, przeprowadzony w dniach 18–21 czerwca 1945 roku w Moskwie przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR. Przywódców i reprezentantów ośmiu partii stojących w opozycji do Rządu Tymczasowego zaproszono do rozmów z dowództwem rosyjskim. Przybyłych na miejsce spotkania w Pruszkowie działaczy Polski Podziemnej aresztowano i przewieziono do Moskwy. Po trzech miesiącach spędzonych w więzieniu NKWD na Łubiance stanęli przed sowieckim sądem oskarżeni m.in. o działalność terrorystyczną i dywersyjną na tyłach Armii Czerwonej. Proces "odbywał się według wzorów radzieckich, które nie miały jakiegokolwiek związku z procesem sądowym w demokratycznym państwie" (Wikipedia). Gen. Leopold Okulicki, główny oskarżony, stwierdził w mowie obrończej: "Proces ten ma charakter polityczny. Chodzi o ukaranie za działalność skierowaną przeciw Armii Czerwonej, działalność zagrażającą interesom Związku Radzieckiego, wymierzoną przeciwko Narodom Zjednoczonym w ich walce z Niemcami. Jednym słowem chodzi o ukaranie polskiego podziemia" (słów tych nie przytacza, rzecz jasna, prezentowana tu broszura). Wyroki były surowe. Okulicki, skazany na 10 lat więzienia, spędził w nim półtora roku - został najprawdopodobniej zamordowany w Wigilię 1946. Pozostałych kilku skazanych podzieliło los Okulickiego i zmarło wkrótce po wyroku w sowieckim więzieniu lub bezpośrednio po jego opuszczeniu. Część skazanych, po odbyciu kary i powrocie do kraju, dotknęły ostre represje władz polskich. Trzech oskarżonych uniewinniono.