Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna Ten jest z ojczyzny mojej Polacy z pomocą Żydom 1939 - 1945

Opracowanie: Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna, Ten jest z ojczyzny mojej Polacy z pomocą Żydom 1939 - 1945, Wydawnictwo Znak, Kraków 1966 wydanie I, 636s. o.tw. płócienna + obwoluta, s.bdb

Dzieło pionierskie. Z uwagi na temat: przemilczane wcześniej stosunki polsko-żydowskie podczas wojny. I na metodę: niepraktykowane wówczas na szerszą skalę opowiadanie historii za pomocą wywoływanych relacji uczestników i świadków wydarzeń.

"Wtedy, prawie pół wieku temu - stwierdził Władysław Bartoszewski w trzecim wydaniu książki (2007) - dzieje tej najtrudniejszej w historii Polski, a może nawet świata, akcji humanitarnej, jaką było ratowanie istnień ludzkich skazanych na zagładę, przeciwstawienie się decyzji ludobójstwa zaplanowanego na skalę niespotykaną we współczesnej historii Europy, były znane jedynie nielicznym."

Ci, którzy nieśli pomoc, po wojnie z różnych względów nadal to zatajali. Ze skromności, z obawy przed reakcją sąsiadów, bo z reguły bez ich wiedzy, często wbrew ich woli, czasem też przed nimi ukrywali podopiecznych. I ze strachu przed rabusiami, łasymi na domniemany zysk ratowników. Wielu ocalonych wyjechało z Polski, większość pragnęła wyprzeć z pamięci zły czas. W polityce historycznej władz PRL nie było miejsca na złożone relacje polsko-żydowskie. A i w Izraelu rozpamiętywanie zagłady nie było aż do procesu Eichmanna (1961) dobrze widziane.

(...)
Kontakty z autorami relacji, uzupełnienia i noty biograficzne wzięła na siebie Zofia Lewinówna. Andrzej Kaczyński źr.