Franciszek Żmurko (1859 Lwów - 1910 Warszawa), Artysta i muzy

olej, biała kredka, płótno, 66 × 84 cm
na odwrocie nalepka wystawowa TZSP z 1911 roku z opisem obrazu
Wystawiany:
– Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, wystawa pośmiertna artysty, Warszawa 1911.

Opisywany:
„Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskiem za rok 1911”, Warszawa 1912, s. 47. (pod tytułem “Artysta”)


„Jest jednak malarz polski, który pędzel swój wyłącznie kobiecie poświęcił, specyalnie studyoni ciała kobiecego oddany, dla którego, jak dla Hennera czy Chaplina, obraz jest tyle wart, wiele gra w nim śnieżną barwnością piękne ciało kobiece. Malarzem tym jest Franciszek Żmurko. Czy to w studyach, czy
w wielkich kompozycyach, zawsze i wszędzie pierwszo-planową postacią jest u Żmurki kobieta. Po prostu niema obrazu tego artysty bez kobiety. Stanowi ona dla niego oś, około której cala jego twórczość się obraca.” Kazimierz Daniłowicz-Strzełbicki, „Franciszek Żmurko”, Warszawa 1902, s. 37.

Twórczość Franciszka Żmurki to przede wszystkim wspaniałe przedstawienia kobiecych portretów i aktów. Temu tematowi artysta poświęcił się niemalże całkowicie – „Wielka zmysłowość, silne namiętności biją z tych wszystkich płócien, w których kobieta jest treścią, istotą, główną i jedyną
niemi figurą.” (K. Daniłowicz-Strzełbicki, „Franciszek Żmurko”, op.cit, s. 52.) W jego artystycznym ouvre pojawiają się również autoportrety, niemniej jednak są to nieliczne przykłady. Znany jest między innymi „Autoportret z paletą” z 1895 roku (olej na płótnie, 160 × 110,5 cm, zbiory Muzeum Narodowego
w Warszawie), czy „Portret własny” z 1900 roku (olej, płótno, 70 × 55,5 cm, zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie). Prezentowany na aukcji obraz „Artysta i muzy” to wyjątkowa kompozycja, z niespotykanym nigdy wcześniej przedstawieniem przez artystę swojego portretu w towarzystwie
sylwetek trzech kobiet. W kompozycji utrzymanej w monochromatycznej, ciepłej palecie barw uwagę skupia postać malarza, usytuowana po prawej stronie. Scenę dopełniają zarysy trzech postaci młodych kobiet, które jawią się niczym uosobienie natchnienia artysty, zjawy o rysach wyjętych z płócien
dawnych mistrzów – „Zdaniem Żmurki ubóstwianemi wzorami dla sztuki współczesnej powinny być: Van-Dyck, Veronese, Tintoretto, Bellini, Tycyan, wenecka szkoła zwłaszcza” (K. Daniłowicz-Strzełbicki, „Franciszek Żmurko”, op. cit, s. 57.)