Lucas Cranach Starszy, Kronach 1472 - 1553 Weimar, krąg, Portrety Marcina Lutra i Katarzyny Bora

Lucas Cranach Starszy
Kronach 1472 - 1553 Weimar, krąg
Portrety Marcina Lutra i Katarzyny z Bora
XVI wiek
Olej na dębie
Każdy 40,5 x 26,5 cm, z ramą 50,8 x 36,9 cm

Ten reprezentatywny podwójny portret jest portretem małżeńskim Marcina Lutra i Katarzyny z Bora. Liczne portrety w różnych formatach, z których kilkanaście zachowało się do dziś, powstały prawdopodobnie w warsztacie Cranacha od ich zaręczyn 13 czerwca 1525 roku. Zwłaszcza zaręczyny i śluby były uważane za okazje do tworzenia takich portretów, które były wymieniane lub wręczane jako prezenty w kręgach mieszczańskich w celu podkreślenia statusu społecznego osób na nich przedstawionych. Jednocześnie konwencjonalne przedstawienie tego portretu małżeńskiego służyło również jako wzór do naśladowania i zachęcało do naśladownictwa.

Gdy Luter opowiedział się za uznaniem małżeństwa, sam został zachęcony do zawarcia związku małżeńskiego. Katarzyna z Bora była pierwotnie zakonnicą z cysterskiego klasztoru Marienthron w Nimbschen, która wraz z innymi uciekła do Wittenbergi, aby szukać ochrony reformatora. Ponieważ nie mogła wrócić do domu, pracowała w domu Lucasa Cranacha Starszego, który był również obecny na jej zaręczynach z Lutrem. Wieści o małżeństwie mnicha z mniszką szybko się rozeszły, a zainteresowanie opinii publicznej było tak duże, że warsztat Cranacha skorzystał na stworzeniu dużej liczby podwójnych portretów, często na małych, przenośnych panelach.

Różne warianty portretów wykazują pewne podobieństwa, na przykład w postawie pary względem siebie: Katarzyna z Bora przedstawiona jest po prawej stronie, co jest charakterystyczne dla żony na portretach małżeńskich. Patrzy na widza, podczas gdy Marcin Luter spogląda w prawo, w kierunku swojej żony i odpowiednika swojego portretu. Oboje noszą czarne szaty ze sztywnymi kołnierzami; Luter nosi krótkie kręcone włosy, a jego żona nosi czerwoną siatkę na włosy, z tym kolorem powtórzonym w jej gorsecie i pierścieniach na lewej ręce. Ten typ jest większą wersją na zielonym tle. Podwójny portret ma szczególnie uderzające podobieństwa w formacie, kolorze tła i postawie do tego samego typu z 1526 roku w Muzeum Narodowym w Sztokholmie (nr inw. III.M8a i III.M8b). Inny podwójny portret, ten w mniejszym formacie, znajduje się w Bibliotece Herzoga Augusta w Wolfenbüttel (nr inw. III.M11a i III.M11b), którego cieniowanie jest bardzo podobne. Równie porównywalny portret podwójny znajduje się również w Öffentliche Kunstsammlung Basel (nr inw. III.M1a & III.M1b), choć te wczesne portrety z 1525 roku są pomyślane jako tondi, nadal odnoszą się do medalionów portretowych jako modeli i ujawniają mniejszą sekcję obrazową.

Literatura:
Martin Brecht, Martin Luther. Sein Weg zur Reformation 1483-1521, Berlin 1986.
Cranach Digital Archive, Marriage Portrait of Martin Luther and Katharina of Bora (1525 - 1526), Düsseldorf 2024.
Gunnar Heydenreich, Lucas Cranach Starszy. Materiały malarskie, techniki i praktyka warsztatowa, Amsterdam 2007.