Michał Płoński, KOSZYKARZ, 1805

35,0 x 26,5cm - akwaforta, papier 30 x 23 cm (odcisk płyty), 35 x 26,5 cm (arkusz)

sygn. na płycie po lewej, pod sceną centralną: M Płoński f 1805

Na odwrocie (ołówkiem) l.g.: N 1146; p.g. wzdłuż prawej krawędzi: LOT 23310105/23; p.d: Plonski.

Uznawany za najlepszą graficzną pracę Płońskiego Koszykarz, daje nam zgrupowany na jednej rycinie przegląd niemalże całej twórczości i zainteresowań artysty (...) Jasna w walorze, precyzyjnym konturem rysowana postać handlarza występuje na szarym w ogólnej tonacji tle sterty koszów, w których gęsto kładziona krótka kreska pozwala nam odczytać niemalże rodzaj splotu wikliny. Ciemna plama kapelusza tworzy centralny akcent walorowy kompozycji, wyodrębniając zarazem z tła twarz modela. (...) Marginesy ryciny wypełnia aż 12 drobnych kompozycji: znajdziemy tu zarówno scenki rodzajowe, rzadki u artysty szkic pejzażowy, jak i przede wszystkim pięknie rysowane i wnikliwie charakteryzowane głowy. Znajdziemy też (...) psy, będące tak częstym tematem grafiki Płońskiego.

K. Czarnocka

(Michał Płoński) robotą swoją najsłuszniej na nazwę polskiego Rembrandta zasłużył. Śmiałość, znajomość rysunku, prawda i życie, moc i ogień (...) są główne cechy jego robót, które wszędzie poszukują i popłacają. Każdy, nawet największy znawca na pierwszy rzut oka późniejsze dzieła Płońskiego, przypisuje Rembrandtowi, a dopiero po dłuższym wpatrzeniu się, rozeznać może, że je inna ręka, równie jak tamta biegła (...) utworzyła.

J. G. Pawlikowski, Wiadomość o rytownikach Polakach i cudzoziemcach u nas osiadłych, „Czasopism naukowy Księgozbioru Publicznego, im. Ossolińskich“, (Lwów) R. 2, 1829, z. 3, s. 115

 

Płoński jest rysownikiem nieomylnym. Robotę jego cechuje niezwykła czystość i precyzja; ani jednej formy niepewnej, zamazanej czy zagubionej. W tym leży źródło elegancji jego rysunku. (...) Wszakże naturalny pociąg oddalił go z czasem od tematów raczej wulgarnych, ku którym miała pewną skłonność szkoła Norblina, i zbliżył do tych, które w sobie samych miały elegancję: do twarzy rasowych, postaci gibkich, strojów dobrze skrojonych. Mało jest w ówczesnej sztuce równie pięknych głów, jak te, które wyrył na marginesie swego Koszykarza z r. 1905.

Wł. Tatarkiewicz

Jako wybitne dzieło grafiki polskiej początku XIX w. Koszykarz był wielokrotnie opisywany i reprodukowany. Do najważniejszych opracowań należą, m.in.:

- E. Rastawiecki, Słownik rytowników polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej pracujących, Poznań 1886, ss. 241-246; [o Koszykarzu na s. 246, nr kat. 33];

- W. Tatarkiewicz, Michał Płoński, Monografie artystyczne pod red. M. Tretera, Tom X, Warszawa 1929, s. 15, il. okładka oraz dwie ostatnie tablice;

- K. Czarnocka, Półtora wieku grafiki polskiej, Warszawa 1962, s. 61, il. na s. 60;

- I. Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, MNW, Warszawa 1997, s. 58, 350, il. na s. 56, nr kat. 457.

Michał Płoński - rysownik, grafik i malarz miniatur; najwybitniejszy - obok A. Orłowskiego - uczeń Jana Piotra Norblina w Warszawie, przejął od nauczyciela metodę bezpośredniej obserwacji natury i zainteresowania tematami rodzajowymi, nierzadko humorystycznie ujmowanymi.

W latach 1795-1799, towarzysząc mistrzowi, jeździł wraz z innymi uczniami do Nieborowa. W 1796/1797 przebywał we Włoszech, po powrocie nadal utrzymywał kontakt z Norblinem. W 1800 wyjechał za granicę - początkowo do Danii, później Holandii. Przez kilka lat mieszkał w Amsterdamie, gdzie doskonalił swą technikę akwaforty i prowadził studia nad grafiką Rembrandta. Tam też opracował i - w 1802 - wydał swe główne dzieło graficzne - tekę Recueil de 19 planches etudes des figures dessinees d’apres nature a Amsterdam en 1802 et gravees spirituellement a l’eau forte par M. Płoński a Paris (później jeszcze trzy wzbogacone wydania paryskie).

Po kilku latach artysta przeniósł się do Paryża, gdzie pracował w Gabinecie Rycin i wykonał wiele akwafort, będących kopiami obrazów Rembrandta i innych mistrzów dawnego malarstwa. Malował też miniaturowe portrety. W 1810 wrócił do Warszawy, przez pewien czas uczył rysunku w Nieborowie i malował miniatury.
Dalszą jego twórczość uniemożliwiła choroba psychiczna; artysta zmarł w warszawskim szpitalu księży Bonifratrów. Z prac jego znane są przede wszystkim rysunki i ryciny; największy ich zbiór, przejęty z Nieborowa znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie, szereg prac także w zbiorach Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w Muzeum Narodowym w Krakowie, Bibliotece Ossolińskich i kolekcjach innych muzeów czy bibliotek.