Złotnicy warszawscy XIX wieku

Srebra stołowe i korpusowe, lub szerzej użytkowe to od lat symbol prestiżu, a w ostatnich dziesięcioleciach również obiekt rosnącego zainteresowania kolekcjonerów. Wśród nich najbardziej popularne są polskie srebra z wieku XIX, gdy powstawały wyśmienite formy do dziś znanych i cenionych złotników. Wśród nich do najbardziej popularnych należą dzieła złotników warszawskich i właśnie przeglądem tychże będzie niniejszy wpis.

Rodzina Bandau

Rodzina Bandau była obecna na warszawskim rynku złotniczym w I ćwierci wieku XIX aż  do lat 20-tych tegoż wieku. Zdecydowana większość ich wyrobów to srebra korpusowe o prostych, klasycystycznych formach. Prostota nie oznacza tu jednak toporności. Wyroby rodziny Bandau cechują się w większości delikatnością i wysmakowanym dopracowaniem linii. Z uwagi na okres powstania i stosunkowo nieliczne zachowane do dziś wyroby należy zaliczyć srebra sygnowane tym nazwiskiem do rzadkich. Nie są jednakże przesadnie cenione przez kolekcjonerów a sama twórczość rodziny wydaje się być zapomnianą i przysłoniętą wyrobami bardziej znanych warsztatów.

Icek Ehrlich

Wytwórca ten rozpoczął pracę pod koniec wieku XIX i słynny jest zwłaszcza z lichtarczy o charakterystycznych długich tulejach i nóżkach zdobnych w motyw kiści winogronowych. Przedmioty tego wytwórcy częstą zaliczane są do kategorii judaików choć raczej z uwagi na osobę wytwórcy niż faktyczne przeznaczenie.

Wyroby Ehrlicha zaliczyć należy do lubianych i poszukiwanych na rynku antykwarycznym, zarazem ciężko jest zdobyć inne niż lichtarze, a nawet one przeważnie posiadają znaczne ślady użytkowania.

Fraget

Ta najsłynniejsza spośród warszawskich firm powstała w 1824 roku. Przez szereg lat należała do czołowych manufaktur złotniczych w Polsce. Wśród wyrobów firmy znajdowały się obok popularnych platerów również wyroby srebrne cechujące się wysokim kunsztem wykonania. Z uwagi na fakt, że niemal każdy wzór produkowany przez tę manufakturę można było zamówić w srebrze, wyroby te stanowią klasyczne formy Frageta. Należą jednak do bardzo rzadkich i cenionych, może za wyjątkiem sztućców wzoru poznańskiego, które pojawiają się na rynku dość regularnie.

Więcej informacji na temat firmy znaleźć można w tekście o platerach warszawskich zamieszczonych tu.

Bracia Hempel

Firma braci Hempel to kolejna z manufaktur powstałych pod koniec XIX wieku. Firma należała do jednej z największych w Warszawie i słynna była z produkcji dużej ilości sztućców oraz pięknych i dopracowanych sreber korpusowych, w tym zwłaszcza pater i cukiernic. W wyrobach pięknie oddany jest styl secesyjny, obecny zwłaszcza w postaci motywów floralnych. Co ciekawe wzory z końca XIX wieku były kontynuowane w produkcji aż do końca działalności firmy w 1944 roku.

Gustaw Henniger

Firma Gustawa Hennigera produkowała wyroby w srebrze jak i platerowane. Funkcjonowała od 1830 roku aż do schyłku XIX wieku. W jej wyrobach dominują formy klasycystyczne a najbardziej znane są wyroby korpusowe cechujące się wysokim kunsztem wykonania i dopracowaniem.

O ile platery Hennigera nie należą do cenionych z uwagi na przeważnie bardzo słaby stan zachowania, o tyle srebra należą do niezmiernie rzadkich i cenionych okazów na rynku antykwarycznym.

Jan Jerzy Holke

Zakład Jana Jerzego Holke to kolejny z warszawskich zakładów złotniczych. Funkcjonował w latach 1810-1844. Do najbardziej rozpoznawalnych wyrobów firmy należą klasycystyczne cukiernice o ładnie zdobionych nóżkach inspirowane najpewniej wyrobami gdańskimi z przełomu XVIII i XIX wieku.

Przedmioty wykonane przez Holkego należą do dość rzadkich na rynku aukcyjnym i poszukiwanych przez kolekcjonerów.

Kazimierz Klimaszewski

Kazimierz Klimaszewski to znany i ceniony warszawski złotnik działający w latach 1830-1850. W tym krótkim, zaledwie 20-letnim okresie działalności zakład Klimaszewskiego wytworzył szereg wspaniałych form.       

Najczęściej występującymi na rynku wyrobami firmy są sztućce prostych wzorów. Jednak swą sławę firma zawdzięcza wyrobom korpusowym. Przepiękne cukiernice i solniczki były wspaniałymi formami klasycystycznymi z dodaniem elementów floralnych i zwierzęcych typowymi dla tego okresu. Klasa wyrobów Klimaszewskiego jest porównywalna z wyrobami tak znamienitych złotników jak Lilpop, Malcz, czy Nast, a ich pojawienie się na rynku zawsze powoduje duże ożywienie wśród kolekcjonerów.

 Karol Jerzy Lilpop

Zakład Lilpopa funkcjonował w Warszawie od pierwszej dekady XIX wieku do roku 1833. Firma wytwarzała zarówno sztućce jak i wyroby korpusowe. Jak łatwo się domyślić znana jest głównie z tych drugich. W wyrobach Lilpopa wyróżnić można dwa rodzaje przedmiotów – proste klasyczne formy o wysokim poziomie wykonania oraz przedmioty luksusowe wykonane w klasycznych wzorach jednak z dodatkami inspirowanymi antykiem, w tym np. rogami obfitości. Licznie występują też apliki i detale o formach zwierzęcych, zwłaszcza w przypadku uchwytów i łączników w paterach i solnicach. Firma jest znana i ceniona, a same wyroby choć nie należą do przesadnie rzadkich każdorazowo są obiektem znacznego zainteresowania kolekcjonerów, przez co osiągają wysokie ceny.

Karol Filip Malcz

Manufaktura Karola Malcza była aktywna w latach 1828-1864. Należała do najsłynniejszych i najbardziej luksusowych zakładów złotniczych nie tylko w Warszawie, ale na terenie całego Królestwa Polskiego. Wyroby Malcza były cenione w całym Imperium, nie dziwi to zresztą biorąc pod uwagę kunszt ich wykonania. Wśród prac tego złotnika, podobnie jak u Lilpopa wyróżnić możemy przedmioty proste i luksusowe. Firma słynęła zarówno ze sztućców (nierzadko z nakładkami w postaci kartuszy na wygrawerowanie herbu lub inicjałów) jak i z wysokiej klasy wyrobów korpusowych w tym zwłaszcza cukiernic, mleczników i solnic. Prace zakładu przeważnie są oszczędne w formie, jednakże każdy element wyrobu jest opracowany w sposób perfekcyjny.

Swoją sławę firma utrzymuje aż po dziś dzień, co widać w zainteresowaniu kolekcjonerów jej wyrobami. Każdy wyrób Malcza, zwłaszcza korpusowy budzi duże emocje na rynku aukcyjnym, a osiągane ceny często wprawiają w osłupienie. Niestety z uwagi na sławę zakładu, na przestrzeni lat na rynku zaobserwować można było liczne fałszerstwa w postaci wyrobów ocechowanych fałszywymi cechami Malcza. Są to fałszerstwa nierzadko niebezpieczne, gdyż wykonywane na przedmiotach w stylu tej manufaktury.

 Nast

Firma Ludwika Nasta, przejęta po jego śmierci przez żonę Julię, a następnie syna Juliana Walentego funkcjonowała w latach 1828-1890. Jej wyroby to przede wszystkim srebra korpusowe w tym znane i cenione lichtarze, solniczki i cukiernice.

Zakład oferował przedmioty wytwarzane w typowym dla epoki stylu, choć niekiedy sięgał po wzory oryginalne, przeważnie oparte na prostocie i geometryczności formy, jednakże dopracowane w szczegółach. Dziś wyroby Nasta należą do cenionych i lubianych przez kolekcjonerów zwłaszcza z uwagi na liczne podobieństwa do prac Malcza.

 Jan Pogorzelski

Zakład Pogorzelskiego istniał w latach 1845-1929. Wykonywał zarówno sztućce jak i przedmioty korpusowe obecne na rynku aukcyjnym w dość dużej ilości. W pierwszym okresie swej działalności zakład znany był i ceniony za wysokiej klasy wyroby korpusowe utrzymane w stylu klasycystycznym z delikatnymi dodatkami form ze świata fauny i flory.

Dziś jest to zakład lubiany, aczkolwiek niedoceniany przez kolekcjonerów, na co wpłynęły prawdopodobnie liczne fałszerstwa punc tej firmy osadzane na przedmiotach niskiej klasy.

Emil i Gustaw Radke

Emil i Gustaw Radke to kolejni ze znanych i lubianych złotników warszawskich. Funkcjonowali od lat 30-tych do 80-tych XIX wieku. O ile w przypadku sztućców ich wyroby należały do prostych pod względem formy, o tyle większość przedmiotów korpusowych była bogato zdobiona czy to grawerunkiem, czy też aplikami o różnych formach.

Dziś przedmioty tych złotników należą do stosunkowo rzadkich na rynku, przez co zarazem cenionych przez kolekcjonerów.

Antoni Riedel

Antoni Riedel to złotnik działający na terenie Warszawy od 1874 do 1907 roku. Większość jego wyrobów obecnych na współczesnym rynku antykwarycznym to srebra korpusowe o kształtach typowych dla okresu w którym tworzył, sprawiających wrażenie inspirowanych pracami innych stołecznych złotników.

Nie należy on do przesadnie cenionych złotników, na co wpływ miała zapewne współpraca z Nagalskim i Psykiem i swego rodzaju zapomnienie o pracach samodzielnych.

 Teodor August Werner i Spółka

Werner i Ska to kolejna z wielkich i znanych manufaktur warszawskich. Była aktywna w latach 1871-1939. Jej prace to zarówno sztućce, w większości o prostych formach jak i przepiękne, wysokiej klasy srebra korpusowe. Sam Werner jako spadkobierca Malcza wytwarzał przedmioty o ogromnym kunszcie, zwłaszcza w XIX wieku. W swych pracach nie stronił od wysublimowanego przepychu, ale i form prostych, choć bardzo dopracowanych.

Dzisiaj jego wyroby, zwłaszcza korpusowe należą do bardzo rzadkich i niezwykle lubianych i cenionych przez kolekcjonerów. Ich wysoka klasa wykonania zdecydowanie dodaje splendoru do kolekcji w których się znajdują na równi z wyrobami Malcza, czy Nasta.

Ludwik Majerowicz

Majerowicz to ostatni ze złotników których tu omówimy. Działający w drugiej połowie XIX wieku, najpewniej zaledwie przez kilka lat złotnik ten należy do rzadko obecnych na rynku antykwarycznym. Jednocześnie jego prace cechuje wysoki kunszt wykonania z doskonałym dopracowaniem szczegółów. Najczęściej widziane na rynku są lichtarze tego producenta.

Powyższy spis nie obejmuje rzecz jasna wszystkich złotników warszawskich z XIX wieku, a jedynie tych najbardziej znanych. Pamiętać należy, że polskie srebra z tego okresu należą do dość rzadkich na co wpływ miało m.in. zniszczenie Warszawy w czasie II Wojny Światowej i przepadek licznych przedmiotów wykonanych w okresie XIX wieku.

Kolekcjoner chcący zacząć przygodę z nimi powinien jednak najpierw zdobyć choć podstawy wiedzy, zwłaszcza dotyczące wyglądu punc danych producentów, gdyż na rynku obecne są kopie wielu dobrych autorów.