Czescy artyści, których warto poznać, zanim zrobią to inni

Zgłębianie twórczości artystów wpływa na wyczucie estetyki u siebie, ale również innych. Warto poddać się temu procesowi, szczególnie szukając inspiracji w sztuce spoza głównego nurtu. Przedstawieni w artykule artyści nie zdobyli takiej sławy, jak Vincent van Gogh albo Pablo Picasso, ale tworzyli równie ciekawą i ważną sztukę.

Wartym poznania artystą jest z pewnością Mikoláš Aleš. Malarz urodził się 18 listopada 1852 roku, zmarł 10 lipca 1913. Jest autorem ponad 5000 prac; malował wszystko, od czasopism, przez karty do gry, po podręczniki. Jego obrazy nie były zbyt szeroko publikowane poza Czechami, ale wiele z nich jest nadal dostępnych, a on jest uważany za jednego z największych artystów Republiki Czeskiej. Malarz urodził się w Miroticach koło Píska, w stosunkowo zamożnej rodzinie. Zainteresowanie malarstwem wykazywał już w młodym wieku. W 1879 roku ożenił się z Mariną Kailovą i przeniósł się do Włoch, gdzie kontynuował karierę malarską. Wrócił do Pragi, aby wraz z innymi wybitnymi malarzami pracować w Teatrze Narodowym w Pradze. Aleš zmarł w Pradze w wieku 60 lat. Artysta jest prawdopodobnie najbardziej znany dzisiaj jako jeden z malarzy (drugim był František Ženíšek), który odnowił słynne foyer Czeskiego Teatru Narodowego. Zyskał sławę za życia, zwłaszcza dzięki swoim dziełom architektonicznym, ale jego obrazy były w większości chwalone dopiero po jego śmierci. Obecnie wiele ulic w Czechach nosi imię Aleša. Prace Aleša były szeroko wykorzystywana do celów propagandowych przez późniejszy reżim komunistyczny, zwłaszcza w latach pięćdziesiątych.

Jakub Schikaneder jest znany ze swoich delikatnych obrazów plenerowych. Jego obrazy często przedstawiają biedne i wyrzutki postaci oraz połączone impulsy neoromantyczne i naturalistyczne. Inne motywy preferowane przez Schikanedera to jesień i zima, zakamarki i zaułki Pragi oraz brzegi Wełtawy - często wczesnym wieczorem jasne lub spowite mgłą. Jego pierwszym dobrze znanym dziełem był monumentalny obraz „Pokuta Lollardów” (2,5 m × 4 m, zaginiony).  Artysta urodził się 27 lutego 1855 roku w rodzinie niemieckiego urzędnika celnego w Pradze. Miłość rodziny do sztuki umożliwiła mu kontynuowanie studiów, pomimo złych warunków ekonomicznych. Po ukończeniu studiów w Pradze i Monachium (1871–1879), ten ostatni pod kierunkiem swojego nauczyciela Gabriela von Maxa, Schikaneder wraz z Emanuelem Krescencem Lišką zaangażowali się w wyposażanie loży królewskiej w Teatrze Narodowym w Praga. Jednak praca ta zaginęła w pożarze w 1881 roku. Po pracy w Teatrze Narodowym Schikaneder podróżował po Europie, odwiedzając Niemcy, Anglię, Szkocję, Holandię, Szwajcarię, Włochy i Francję. Od 1891 do 1923 wykładał w praskiej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych. Schikaneder zaliczał się do tych, którzy podziwiali szkołę monachijską końca XIX wieku. Zmarł w 1924 roku i został pochowany na Cmentarzu Vinohrady w Pradze.

Jednym z czeskich wczesnych malarzy kubistycznych oraz liderem praskiej awangardy był Emil Filla. Filla urodził się w Chropyně na Morawach, dzieciństwo spędził w Brnie, później przeniósł się do Pragi. Od 1903 roku studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Pradze, którą opuścił w 1906. Filla był członkiem grupy Osma (The Eight) w latach 1907–1908, która miała podobieństwa z Fauves, a także miała bezpośrednie powiązania z niemiecką ekspresjonistyczną grupą Die Brücke. Od 1910 roku malował głównie w stylu kubistycznym, pod silnym wpływem Picassa i Braque'a. Zaczął też malować wiele martwych natur w tym czasie. W 1911 roku redagował kilka numerów „Volné směry”, propagując kubizm i publikując reprodukcje dzieł Picassa. Przed I wojną światową przeniósł się do Paryża, ale po wybuchu wojny wyjechał do Holandii. Po wojnie wrócił do Pragi. W latach dwudziestych dalej rozwijał swoją wersję kubizmu syntetycznego i ponownie dołączył do Mánesa. Podobnie jak wielu czeskich modernistów, zajmował się zarówno projektowaniem, jak i malarstwem. Pierwszego dnia II wojny światowej został aresztowany przez gestapo m.in. wraz z malarzem Josefem Čapkiem, a następnie osadzony w niemieckich obozach koncentracyjnych Dachau i Buchenwald. Jednak przeżył, wrócił do domu i zaczął uczyć w Vysoká škola uměleckoprůmyslová v Praze (VŠUP – Akademia Sztuki, Architektury i Projektowania w Pradze). Po wojnie wystawiał głównie prace z cyklu „Boje a zápasy”, później tworzył głównie pejzaże. Zmarł w Pradze i został pochowany w Střešovicach w większej Pradze.

Kolejnym wartym uwagi czeskim artystą jest František Drtikol, który był fotografem znanym ze swoich aktów i portretów. Drtikol urodził się w Příbramie w rodzinie kupieckiej. Był dwukrotnie żonaty: w latach 1921–1926 z Ervínem Kupferovą, z którą miał córkę, a następnie w latach 1942–1959 (do jej śmierci) z Jarmilą Rambuskovą. Jako młody człowiek chciał zostać malarzem, ale jego ojciec polecił mu trenować do mniej niepewnej kariery fotografa. W 1901 roku, w wieku 18 lat i po odbyciu praktyki, zapisał się do Instytutu Nauczania i Badań Fotografii w Monachium, które wywarło duży wpływ na jego karierę. W 1910 przeniósł się do Pragi, gdzie na czwartym piętrze barokowej narożnej kamienicy przy ulicy Vodičkova 9, założył pracownię portretową. W Pradze wykonał wiele portretów wybitnych postaci kultury. W latach 20. i 30. Drtikol otrzymał znaczące nagrody na międzynarodowych salonach fotograficznych. Był współpracownikiem tygodnika ilustrowanego Pestrý týden. Portrety i akty Drtikolla pokazują rozwój od piktorializmu i symbolizmu do nowoczesnych kompozycji, w których nagie ciało jest zestawiane z dużymi strukturami geometrycznymi i rzucanymi cieniami. Przypominają one kubizm, a jednocześnie jego akty sugerują ruch charakterystyczny dla estetyki futurystycznej. W pewnym momencie artysta zaczął używać figurek ze sklejki w okresie, który nazwał „fotopuryzmem”. Powstałe obrazy przypominały sylwetki postaci ludzkiej. W końcowej fazie swojej fotograficznej pracy Drtikol tworzył kompozycje małych rzeźbionych figurek o wydłużonych kształtach, symbolicznie wyrażających różne motywy buddyzmu. W 1935 roku porzucił fotografię i skoncentrował się na malarstwie, buddyjskich systemach religijnych i filozoficznych. Drtikol zmarł w Pradze 13 stycznia 1961 r. Kolekcja około 20 000 jego grafik znajduje się w Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze.

Josef Lada urodził się 17 grudnia 1887 roku w Hrusicach w Czechach, zmarł 14 grudnia 1957 roku w Pradze. Był czeskim malarzem, ilustratorem i pisarzem. Najbardziej znany jest jako ilustrator powieści Jaroslava Haška. Jego imieniem nazwano asteroidę 17625 Joseflada. Urodzony w małej wiosce Hrusice w rodzinie szewców, w wieku 14 lat wyjechał do Pragi, aby zostać terminatorem introligatorskim. Był samoukiem, wypracował własny styl jako karykaturzysta, tworzący do gazet, a później jako ilustrator. Tworzył pejzaże, malował freski, projektował kostiumy do sztuk teatralnych i filmów. Przez lata stworzył serię obrazów i rysunków przedstawiających tradycyjne czeskie zawody. Lada stworzył prawie 600 kreskówek ze Szwejkami, przedstawiających austro-węgierskich oficerów i urzędników jako niekompetentnych, obelżywych i często pijanych.

Sztuka Karela Malicha, intrygująca i zróżnicowana odniosła sukces w Czechach i za granicą. Centre Pompidou w Paryżu, Centre for Art and Media Karlsruhe w Berlinie, Ludwig Museum Koblenz, National Art Museum of China w Pekinie, Muzeum Guggenheima i Museum of Modern Art (MoMA) w Nowym Jorku to tylko niektóre z prestiżowych instytucji, które pokazało jego prace.  Karel Malich urodził się 18 października 1924 roku w Holicach w Czechosłowacji. Studiował najpierw na Wydziale Edukacji Uniwersytetu Karola w latach 1945–1949, kontynuował studia na Akademii Sztuk Pięknych w Pradze w latach 1950–1953 u profesora Vladimíra Silovskiego. Jego pierwsza indywidualna wystawa odbyła się w 1963 roku w Domu Kultury w Vysoké Mýto. W tym samym roku współtworzył grupę artystyczną Křižovatka, do której należeli m.in. Jiří Kolář, Běla Kolářová, Zdeněk Sýkora i Otakar Slavík. Artysta zmarł 24 października 2019 roku w wieku 95 lat. Malich, jeden z najoryginalniejszych czeskich artystów XX wieku, był wizjonerem i prekursorem nowych form wyrazu.