Co to jest transawangarda?

Transawangarda to charakterystyczny kierunek w sztuce, który narodził się we Włoszech w latach 70. i 80. Nurt ten mocno sprzeciwiał się modernizmowi, formalizmowi i stylistycznej spójności, a termin związany z jego nazwą po raz pierwszy został użyty przez krytyka Achillego Bonito Olivę w 1979 roku, który nawiązał do niej w swoim artykule pod tytułem “The Italian Trans-Avantgarde”, co oznaczało przekroczenie awangardy. Transawangarda łączy się z postmodernistycznym malarstwem skupiającym artystów, którzy porzucili eksperymentowanie z formą i powrócili do kompozycji figuratywnych.

Transawangarda w sztuce – charakterystyczne cechy

Transawangarda w sztuce ma charakterystyczne cechy, do których należy przede wszystkim subiektywizm, figuratywność, narracyjność oraz czerpanie ze znanej dotychczas tradycji. Ponadto w nurcie tym przykładano dużą uwagę do swobody twórczości, a motywy dzieł inspirowane były z pozostałymi kierunkami, w tym najczęściej futuryzmem, surrealizmem i symbolizmem. Warto także podkreślić główną tematykę obrazów transawangardowych, na których najczęściej pojawiały się portrety, a także sceny mitologiczne i religijne. Łączenie różnych technik w przypadku transawangardy było bardzo popularne, w tym między innymi malarstwa z filmem, rzeźbą czy nawet muzyką rockową. Celem tego kierunku było przywrócenie sztuce i artystom pierwotnego sensu, a jednocześnie odrzucenie nowości. Właśnie z tego względu transawangarda nie bez powodu nazywana jest odrodzeniem malarstwa, które w tym okresie narodziło się na nowo.

Transawangarda – najpopularniejsi przedstawiciele tego kierunku

Wiedząc już co to transawangarda, warto poznać głównych przedstawicieli tego nurtu, do których należą między innymi:

• Sandro Chia (ur. 1946) – włoski malarz i rzeźbiarz, który uznawany jest za jednego z głównych przedstawicieli transawangardy. Ukończył studia dyplomowe we Florencji w 1969 roku i żył w bliskich relacjach z pozostałymi artystami, którzy również tworzyli zgodnie z zasadami tego nurtu.
• Nicola De Maria (ur. 1954) – transawangardowa włoska artystka znana z zabawnych abstrakcji malowanych w jasnych kolorach. Niekiedy jej kompozycje były malowane na ścianach w wielkim formacie.
• Mimmo Paladino (ur. 1948) – transawangardowy włoski malarz, którego nie sposób nie znać, gdyż jego dzieła są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych na całym świecie, jeśli chodzi o transawangardę dotyczącą sztuk plastycznych.
• Enzo Cucchi (ur. 1949) włoski malarz, rysownik i rzeźbiarz, który także był jednym z przedstawicieli transawangardy. Do dziś można podziwiać jedną z jego rzeźb zlokalizowaną w Beglinger Park w Bazylei.
• Francesco Clemente (ur. 1952) – włoski malarz i kolejny przedstawiciel transawangardy, który wiele podróżował po świecie. Jego głównymi kierunkami były Indie i Afganistan, gdzie czerpał inspiracje do swoich dzieł. Wszystkie obrazy stworzone przez Clemente łączyły formy figuratywne i abstrakcyjne, co wyróżniało go na tle innych artystów.
• Jean-Michel Basquiat (1960-1988) – amerykański malarz transawangardy, który początkowo tworzył graffiti, a jego ogromna pasja sprawiłą, że stał się prekursorem tej dziedziny sztuki. W kolejnych latach oddał się malarstwie, a jego dzieła wyróżniały się przede wszystkim połączeniem współczesnej sztuki z afrykańską. Dodatkowo w obrazach można było doszukać się napisów, komiksowych fragmentów oraz archetypów kultury.
• Keith Haring (1958-1990) – amerykański artysta współczesny i jeden z działaczy transawangardowych, którego pasją w młodym wieku było grafitti. Pierwsze jego prace, które ujrzały światło dzienne to rysunki malowane kredą w metrze w Nowym Jorku.
• Miquel Barceló (ur. 1957) – jeden z najbardziej cenionych na świecie przedstawicieli hiszpańskiej transawangardy, który największą inspirację czerpał z natury, a w szczególności z afrykańskiego krajobrazu. Jako artysta zdobył wiele nagród i wyróżnień, co doskonale świadczy o jego popularności i zaangażowaniu w sztukę.
• El Lazovsky (1948-2008) – malarz węgierskiego pochodzenia, który tuż po zakończeniu studiów całkowicie oddał się malarstwu, a jego głównym stylem była transawangarda. Na jego obrazach można było zauważyć elementy zaczerpnięte z mitologii.

Transawangarda – dzieła, które warto znać

Warto także poznać przykłady obrazów typowych dla transawangardy, które są doskonale rozpoznawalne w środowisku miłośników sztuki. Należą do nich między innymi włoskie kompozycje takie jak:

• Nicola De Maria “Festival dell'atmosfera che brilla” (1982) – wielobarwna kombinacja, w której dominują intensywne kolory w postaci geometrycznych fragmentów o niewyraźnie zarysowanych bokach. Na niektórych z nich widnieją liczne symbole w białym kolorze, które kontrastują z tłem w intensywnym odcieniu.
• Sandro Chia “Zattera temeraria” (1982) – na obrazie widać trzy postacie, z których jedna śpi na tratwie płynącej po rzece i znajduje się między dwoma olbrzymami. Wśród dominujących kolorów można zauważyć odcień biały, żółty i niebieski. Pociągnięcia pędzla są cienkie i prowadzone w nieregularny sposób, dzięki czemu idealnie naśladują nurt rzeki.
• Sandro Chia “Syn aptekarza” (1980) – dzieło transawangardowe przedstawiające dwie postacie, mężczyzn, z których jeden stoi na ziemi z nogą podniesioną do góry, a drugi unosi się nad ziemią. Oboje mają na sobie podobne ubranie w postaci czarnego garnituru i białej koszuli. Mężczyźni znajdujący się na pierwszym planie sprawiają wrażenie przerażonych, natomiast w tle widoczny jest budynek przypominający dwór, dookoła którego panuje pustka. Akcentu kolorystycznego dodaje niebo mające wiele odcieni.
• Francesco Clemente “Name” (1983) – obraz w żywych kolorach przedstawiający postać podobną do artysty, wpatrującą się w widza. W jej uchu, oczodołach i ustach znajdują się miniaturowe wersje mężczyzny.
• Francesco Clemente “Alba” (1997) – dzieło przedstawiające żonę malarza, która często jest motywem przewodnim jego obrazów. Na portrecie leży w nieco niewygodnej pozie, a cały obraz wydaje się wciśnięty w kadr, co daje widzowi klaustrofobiczne wrażenie.
• Francesco Clemente “Nożyczki i motyle” (1999) – obraz przedstawiający trzy nagie kobiety trzymające w dłoniach nożyczki. Dwie z nich, znajdujące się na górze sprawiają wrażenie szczęśliwych, natomiast postać na dole wygląda na niezadowoloną, a na jej twarzy maluje się smutek. Najmocniejszym akcentem kolorystycznym są latające między kobietami motyle w seledynowym kolorze.
• Enzo Cucchi “A terra d'uom” (1980) – jest to rysunek, który można zaliczyć do szkiców przedstawiający psa przywiązanego do drzewa, który ciągnie w stronę rzeki i niewielkich drzew. Nad zwierzęciem unosi się wielka kula, która została zobrazowana w bezruchu, jakby była w stanie nieważkości. Wszystkie elementy mają grafitowy kolor i są lekko cieniowane.

Transawangarda w Polsce

Transawangarda w Polsce została zapoczątkowana przez Macieja Dowgiałło i Zbigniewa Tracewskiego, którzy zostali uznani za jej pionierów w naszym kraju. Jednak warto podkreślić, że wszelkie wystawy prezentujące dzieła typowe dla tego nurtu, stanowiły w zasadzie jego podsumowanie i zamknięcie. Wśród nich można wymienić wystawy takie jak:

• “Ekspresja lat 80-tych” w Sopocie w BWA w 1986 roku,
• “Co słychać?” w Warszawie w dawnej fabryce Norblina w 1987 roku,
• “Realizm radykalny. Abstrakcja konkretna” w Warszawie w Muzeum Narodowym 1987 roku,
• “Szyk polski” w Warszawie w Narodowej Galerii Sztuki-Zachęta w 1991 roku.

Transawangarda na aukcjach OneBid

Na platformie aukcyjnej OneBid można znaleźć największy wybór wybitnych obrazów typowych dla transawangardy, a także dzieł pochodzących z pozostałych okresów, które odegrały ważną rolę w malarstwie i sztuce. Poza obrazami na portalu są dostępne również rzeźby, książki i monety. Dzięki temu z pewnością każdy wybierze dla siebie interesujące propozycje. Aby zgłosić chęć udziału w licytacji wystarczy założyć konto, które umożliwi również przeglądanie archiwum oraz umożliwi korzystanie z powiadomień dotyczących wybranych aukcji. Licytować można z dowolnego miejsca, co jest dużym ułatwieniem.