Co to jest konstruktywizm?

Przygodę z tym kierunkiem warto zacząć od poznania jego genezy i zastanowienia się, co to jest konstruktywizm. To jeden z kierunków dotyczący szeroko pojętej sztuki, w tym głównie abstrakcyjnej, który narodził się na początku XX wieku, dokładniej w 1913 roku w Rosji. Kilka lat później dotarł również do Holandii i całej Europy, a po I wojnie światowej także do USA. Głównymi założycielami tego nurtu byli Rosjanie – Aleksander Rodczenko i Kazimierz Malewicz, jednak drugi z twórców wolał swoje prace zaliczać do suprematyzmu. Te same idee głosiła holenderska grupa artystyczna De Stijl, na której czele stał Piet Mondrian oraz Theo van Doesburg. W Polsce związek z konstruktywizmem miała grupa o nazwie Blok i Praesens, a do najważniejszych twórców należał Władysław Strzemiński. W Niemczech natomiast swoje teorie na temat sztuki i konstruktywizmu w tym okresie głosiła uczelnia artystyczna Bauhaus, którą kierował sam Walter Gropius. Analizując karty historii, można śmiało stwierdzić, że konstruktywizm silnie oddziaływał na europejską sztukę współczesną. Poniżej znacznie szerzej opisujemy konstruktywizm, a także wskazujemy na jego cechy charakterystyczne. Omawiamy także najpopularniejsze dzieła wraz z ich krótką interpretacją oraz najsłynniejszych malarzy z tego okresu.

Konstruktywizm w sztuce – charakterystyczne cechy

Konstruktywizm wywodzi się od futuryzmu, którego wpływy można było dostrzec w większości dziedzin. Wśród nich można wymienić modę, typografię, design, rzeźbę, malarstwo czy fotografię. W przypadku konstruktywizmu za wszelką cenę dążono do czystej formy, w której sztuka miała być zupełnie wolna od pozaplastycznych treści, podtekstów czy kontekstów. Konstruktywistom zależało na zerwaniu skojarzeń ze światem przedmiotów, osobistych przeżyć i nastrojów twórcy. Stawiano na praktyczne zastosowanie sztuki. Skupiano się głównie na celowym ograniczeniu środków wyrazu artystycznego, które miały sprowadzać się do najprostszych kształtów geometrycznych, w tym do koła, trójkąta i prostych linii. Na obrazach można było zauważyć wyraźne budowanie przestrzeni przy użyciu wspomnianych nieskomplikowanych form. Bardzo wielu twórców poszukiwało analogii zachodzącej między różnymi dziedzinami sztuki, w tym malarstwa, rzeźby i architektury, z dużym sukcesem. W konstruktywizmie miało również miejsce mocne zainteresowanie sztuką użytkową, a także silne powiązanie z ideologią socjalistyczną. Artysta odgrywał w pewnym sensie rolę technika współpracującego z przemysłem. Konstruktywiści malowali głównie plakaty i tworzyli propagandowe fotomontaże, najczęściej projektowane przez plastyków, na których widoczne były pojazdy z odpowiednimi hasłami, mające na celu pełnienie roli żywej trybuny.

Konstruktywizm w architekturze i rzeźbie

Opisując główne cechy konstruktywizmu w sztuce, warto także sięgnąć nieco szerzej niż tylko do malarstwa i przekonać się, że kierunek ten również w przypadku rzeźby i architektury cechował się tym samym. W przypadku tych dziedzin sztuki podkreślano, że funkcjonalność i praktyczność jest znacznie ważniejsza od ozdobnego charakteru i dekoracyjnej formy. W tworzonych i projektowanych obiektach liczyło się logiczne zastosowanie i właściwie ustalona konstrukcja. Konstruktywizm w architekturze cechował się również szczegółową analizą użytych materiałów i surowców oraz zastosowanych układów poprzez sporządzanie dokładnych obliczeń, które były poparte osiągnięciami współczesnej nauki.

Konstruktywizm – najpopularniejsi przedstawiciele tego kierunku

Konstruktywizm w malarstwie był bardzo popularny, a do najwybitniejszych malarzy należą:

• Władimir Jewgrafowicz Tatlin (1885-1953) – rosyjski malarz i architekt, a także założyciel rosyjskiego konstruktywizmu. Jego głównym zajęciem było tworzenie kompozycji o geometrycznych formach, które prezentowały ład i porządek na płótnie. Artysta za wszelką cenę starał się porządkować plan i siatkę linii, a także ożywiać przestrzeń swoich dzieł. Zniekształcał obraz rzeczywistości i tworzył plastyczne wizje. Charakterystycznymi cechami malarstwa Tatlina były wygięte i mocno napięte linie oraz rozmaite koliste formy.
• Kazimierz Malewicz (1879-1935) – rosyjski malarz polskiego pochodzenia, pochłonięty odkrywaniem świata bezprzedmiotowych form. W okresie konstruktywizmu nazywał swoją sztukę bezprzedmiotową i stosował system przewagi czystego koloru.
• Władysław Strzemiński (1893-1952) – polski malarz i artysta konstruktywizmu, który w 1927 roku ogłosił własną teorię pod nazwą unizmu, silnie związaną z abstrakcją.
• Henryk Berlewi (1894-1967) – polski malarz, grafik, typograf i krytyk sztuki, który w czasie obowiązującego konstruktywizmu porzucił przestrzenną iluzję w malarstwie w celu zaakcentowania dwuwymiarowości płótna. Ponadto malarz często upraszczał geometryczne kształty i redukował gamę kolorów, ograniczając ją do czerwieni oraz odcieni bieli i czerni - według współczesnej doktryny malarskiej czerń i biel nie są kolorami.
• Henryk Stażewski (1894-1988) – polski malarz i przedstawiciel konstruktywizmu, który w swoich pracach stawiał na fakturowe zróżnicowanie pól monochromatycznego płótna. Opierał się również na budowaniu obrazu na siatce pionów i poziomów, z zastosowaniem trzech podstawowych kolorów – czerwonego, żółtego i niebieskiego.
• Aleksandr Michajłowicz Rodczenko (1891-1956) – rosyjski rzeźbiarz i jeden z czołowych przedstawicieli konstruktywizmu, skupiający się na materialnych aspektach sztuki, która według niego miała odpowiadać rewolucyjnym przemianom zachodzącym w rosyjskiej polityce i społeczeństwie.
• Lazar Markowicz Lisickij El Lissitzky (1890-1941) – rosyjski malarz, który jednocześnie był również grafikiem, architektem, typografem i fotografikiem. Miał bardzo charakterystyczny styl, gdyż zestawione przez niego proste formy geometryczne były łatwe w symbolicznym odczytaniu ich znaczenia.
• Antoine Pevsner (1886-1962) – rosyjski rzeźbiarz i malarz, brat Nauma Gabo. Obaj artyści byli przedstawicielami konstruktywizmu. Tworzył dzieła abstrakcyjne, które wyróżniały się głównie matematyczną precyzją, składającą się ze spiralnych płaszczyzn i krzywizn.
• Naum Gabo, właściwie Naum Pevsner (1890-1977) – amerykański rzeźbiarz rosyjskiego pochodzenia, tworzący abstrakcyjne kompozycje z mas plastycznych i metali wraz ze swoim bratem, Antoine'em Pevsnerem. Ponadto jeden z głównych inicjatorów konstruktywizmu.

Konstruktywizm — przykłady dzieł, które warto znać

W każdym kierunku można znaleźć charakterystyczne dzieła, które są doskonale rozpoznawalne na całym świecie. Wśród najpopularniejszych obrazów typowych dla konstruktywizmu znajdują się:

• Aleksandr Rodczenko “Czarne na czarnym” (1918) – obraz, w którym autor wykorzystał symbole. W dziele dominuje czarny kolor i można na nim dostrzec zarys koła, sprawiającego wrażenie spirali powodującej złudzenie optyczne, znajdowania się w ciągłym ruchu.
• Lazar Markowicz Lisickij (El Lissitzky) “Czerwonym klinem uderz w białych” (1919) – jest to plakat stanowiący idealny przykład zastosowania przez autora nowego języka plastycznego. Cała kompozycja opiera się na wzajemnych relacjach różnych struktur geometrycznych, a dominującym motywem jest czerwony klin w kształcie ostrokątnego trójkąta, którego wierzchołek skierowany jest lekko w dół i przebija obrys białego okręgu.
• Lazar Markowicz Lisickij (El Lissitzky) “Proun 7” (1920) – obraz przedstawiający geometryczne formy i jasne kolory charakterystyczne dla estetyki konstruktywistycznej.

Konstruktywizm w malarstwie polskim

Konstruktywizm w Polsce wywarł znaczący wpływ na artystów kilku grup, wśród których można wymienić ugrupowanie a.r., Blok i Praesens. Jego twórcy chcieli za wszelką cenę zrewolucjonizować artystyczną formę i przeciwstawić się indywidualizmowi w sztuce. Chętnie rozpowszechniali geometryczną abstrakcję. Do polskich przedstawicieli konstruktywizmu należeli Władysław Strzemiński, Henryk Stażewski, Henryk Berlewi i Katarzyna Kobro.

Konstruktywizm na aukcjach OneBid

Portal aukcyjny OneBid jest jednym z najpopularniejszych w całej Polsce i można na nim znaleźć szeroki wybór obrazów typowych dla konstruktywizmu. Wszystkie z oferowanych dzieł cieszą się ogromną popularnością i są chętnie licytowane, gdyż zainteresowanie nimi dotyczy nie tylko naszego kraju, ale i całego świata. Ponadto na platformie można również znaleźć obrazy z innych kierunków malarstwa, które także można licytować w wygodny sposób, bez konieczności wychodzenia z domu. To bardzo komfortowe rozwiązanie, dlatego już dziś zapraszamy do skontaktowania się z nami i zgłoszenia chęci wzięcia udziału w licytacjach, które umożliwią zakup dzieł sztuki wystawianych w najpopularniejszych domach aukcyjnych.