Jan Malczewski – analiza twórczości

Czołowy malarz Młodej Polski – Jan Malczewski po dziś dzień zachwyca swoimi symbolicznymi ujęciami tematów takich jak śmierć, a jego obrazy zdobią największe Lwowską Galerię Sztuki im. Borysa Woźnickiego. Dzieła Malczewskiego odniosły wielki sukces, a dziś – są dobrem, w które można zainwestować. Kim był Jan Malczewski? Jakie tematy porusza w swojej sztuce? Które obraz szczególnie warto znać? Które zachwycają symboliką, ekspresyjnością, barwami? Zapraszamy do zapoznania się z analizą twórczości jednego z głównych artystów nie tylko przełomu XIX i XX wieku, lecz także w historii polskiej sztuki w ogóle.

Jan Malczewski – najważniejsze informacje z życiorysu

Jan Malczewski urodził się w 1954 roku w Radomiu. Jego ojciec, Julian, wywarł bardzo duży wpływa na jego rozwój, charakter, światopogląd i zainteresowania. To właśnie on wpoił Janowi Malczewskiemu idee patriotyzmu, mesjanizmu. Poczucie polskości, przynależności narodowej towarzyszyło więc Malczewskiemu od najwcześniejszych lat dziecinnych. Nie pozostanie też bez wpływu na jego twórczość.

W latach 1867-1871 Jan Malczewski przebywał w majątku wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem. Wuj wraz z Adolfem Dygasińskim (powieściopisarzem, publicystą) ukierunkowali i ugruntowali jego światopogląd. W wieku 17 lat Malczewski przeniósł się do Krakowa, by rozpocząć naukę w gimnazjum. Uczęszczał jako wolny słuchacz do klasy W. Łuszczkiewicza w Szkole Sztuk Pięknych. Od 1873 roku zaczął studiować w normalny toku. Wiedzę i umiejętności wyniesione ze szkoły pogłębiał prywatnymi lekcjami rysunku u F. Cynka. Malczewski kształcił się również w Paryżu, w École des Beaux-Arts.

Na Malczewskiego ogromny wpływ wywarło malarstwo Jana Matejki – to głównie ono uformowało patriotyczno-historyczny nurt jego twórczości. Wiele inspiracji do swoich dzieł Malczewski czerpał z polskiego folkloru, tradycji, które uzupełniał wątkami biblijnymi czy mitologicznymi. Wysokie walory artystyczne sztuki Jana Malczewskiego sprawiły, że został on już za życia doceniany i odznaczany, między innymi na międzynarodowych wystawach w Monachium (1892), Berlinie (1891) i Paryżu (1900).

Jan Malczewski zmarł 8 października 1929 roku w Krakowie. Pod koniec życia został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski.

Jan Malczewski – obrazy o tematyce patriotycznej

Wątki narodowe i patriotyczne stanowiły jedne z głównych, wokół których krążył artysta, na nowo je ujmował, rozwijał, przedstawiał symbolicznie. Wspomnieć można chociażby o serii obrazów inspirowanych poematem Juliusza Słowackiego „Anhelli”. Obrazy, utrzymane w stonowanej, przygaszonej kolorystyce, przedstawiają epizody z życia zesłanych na Syberię uczestników narodowo-wyzwoleńczych powstań. Do epizodów takich zaliczyć można chociażby: odpoczynek podczas marszu, modlitwę, czuwanie przy ciałach zmarłych.

Ważny będzie tu też obraz „Śmierć Ellenai” z 1883 roku, który również nawiązuje do wspomnianego poematu Słowackiego. Wątek Ellenai, bohaterki „Anhellego”, pojawi się na obrazach Jana Malczewskiego jeszcze kilkukrotnie.

Wśród dzieł o tematyce patriotyczno-historycznej warto wspomnieć obraz „W tumanie” – dominuje na nim czysty pejzaż, na którym unosi się skuta kajdanami Polonia i jej spętani łańcuchami synowie. Ten czysty symbol narodowej niewoli uchodzi za jedno z lepszych dzieł Malczewskiego.

Jan Malczewski – „Melancholia”

Analizując twórczość Jana Malczewskiego, nie sposób nie wspomnieć o dziele zatytułowanym „Melancholia”. Obraz ten do dziś uznaje się za najbardziej kluczowy w całym dorobku artysty i do dziś stanowi przedmiot wielu debat wśród znawców i krytyków sztuki. „Melancholia” Malczewskiego to również manifest symbolizmu. Obraz przedstawia kłąb postaci, wśród których są te uzbrojone w kosy, powstańcy. Postaci reprezentują różne stany społeczne, są wśród nich zarówno młodzieńcy, jak i starcy. Dzieło stanowi podsumowanie niewoli narodu, postaci spowite są bezwolnym wirowaniem, apatią. W oknie, przy którym kłębią się postaci, widać czarną postać Melancholii właśnie. Tytuł dzieła ma wskazywać na stan umysłowości narodu polskiego będącego w ciągłej niewoli. Postaci z obrazu znajdują się w dusznej pracowni, a z tyłu widać artystę pracującego nad dziełem. Obraz ten do dzisiaj jest interpretowany na wiele różnych sposobów, każdy jego nawet najdrobniejszy element poddawany jest analizie, by móc wydobyć wszystkie ukryte w nim sensy.

Jan Malczewski – „Błędne Koło”

To kolejne z dzieł Malczewskiego, które należy znać – niezwykle ekspresyjne, symboliczne, w którym można dostrzec refleksje artysty nad jego powołaniem i sensem sztuki. W centrum, na wysokiej drabinie siedzi chłopiec, malarz, z pędzlem w dłoni. Uważnie obserwuje on postaci, które kłębią się pod nim i wokół niego. Jest on świadomy swojej roli artysty. Młodego malarza otacza krąg przeróżnych postaci – będących wytworami jego wyobraźni, a także stanowiących personifikację jego uczuć. Postaci żywiołowo wirują, przez co obraz jest bardzo dynamiczny. Lewa strona oświetlona jest smugą światła i może symbolizować radość, zabawę, zmysłowość. Prawa strona z kolei jest ciemna, mroczna. Również wyraz twarzy postaci z jednej i drugiej strony znacząco się od siebie różni. Prawa strona obrazu może więc być symbolem udręczonego narodu, jego cierpienia, niewoli.

Jan Malczewski – portrety i autoportrety

To kolejny nurt w twórczości Malczewskiego, który warto wspomnieć. Malczewski malował siebie w różnych kostiumach, w otoczeniu postaci z innych jego dzieł, jak chociażby Eloe, Ellenai, fauny, dziewczęta w ludowych strojach. Wymienić tu można chociażby „Autoportret z Muzą” z 1906 r. czy „Moje modele”, tryptyk z 1909 r.

Malczewski przedstawia siebie w rycerskiej zbroi, renesansowym kostiumie, malarskim fartuchy czy mieszczańskiej kamizelce. Znany tu jest chociażby „Autoportret w zbroi” z 1914 roku. Malczewski z pewnością jak żaden inny malarz tak często zamieszczał na obrazie siebie samego. Przedstawił siebie pod różnymi postaciami, m.in. Chrystusa. Na autoportretach wyraz twarzy Malczewskiego zazwyczaj jest dumny, skupiony. Takie zamiłowanie do malowania samego siebie budziło wśród mu współczesnych często krytykę – malarzowi zarzucano pychę.

Jan Malczewski – kup obraz w OneBid

Każdy, kto fascynuje się sztuką Malczewskiego i chciałby mieć jego obraz lub w niego zainwestować, może skorzystać z platformy aukcyjnej OneBid, która skupia aukcje większości istotnych krajowych galerii. Oprócz obrazów proponujemy również aukcje grafik i rzeźb. Dostępne obrazy Malczewskiego i innych artystów są sprawdzone, mają wszelkie, oryginalne certyfikaty. Zapoznaj się z obrazami, jakie mamy w naszym portalu aukcyjnym i uzupełnij prywatną kolekcję najlepszymi dziełami sztuki.