Święto sztuki w Kassel

„documenta” zostały założone przez artystę, nauczyciela i kuratora Arnolda Bode w 1955 roku jako część Bundesgartenschau (Federalnej Wystawy Ogrodniczej), która odbywała się w tym czasie w Kassel. W latach 50., gdy Niemiecka Republika Federalna odbudowywała się po II wojnie światowej, a Kassel było kojarzone jedynie jako miasto braci Grimm, postanowiono uczynić z niego raz na pięć lat stolicę sztuki współczesnej. W pierwszej edycji pojawiło się wielu artystów, o których powszechnie uważa się, że wywarli znaczący wpływ na sztukę współczesną, takich jak m.in. Picasso i Kandinsky. Wystawa prezentuje prace artystów z całego świata. Bode wpadł na ten pomysł, ponieważ w okresie narodowego socjalizmu nie mógł wykonywać swojego zawodu, ze względu na to, iż w nazistowskich Niemczech jego twórczość została uznana za „zdegenerowaną”.

Nazwa wystawy to słowo wymyślone. Termin ten ma wskazywać, że każda wystawa (zwłaszcza pierwsza z 1955 roku) ma być dokumentacją sztuki nowoczesnej, która nie była dostępna dla niemieckiej publiczności w okresie nazistowskim. Od osób bliskich Arnoldowi Bode'owi wiadomo, że podobno dla ukucia tego terminu istotne było rozdzielenie łacińskiego słowa documentum na docere (łac. uczyć) i mens (łac. intelekt).

Każda edycja wystawy zostaje przygotowana przez innego kuratora. W 2017 roku kuratorem „documenta” był Polak, Adam Szymczyk, urodzony w Piotrkowie Trybunalskim krytyk sztuki, który zyskał rozpoznawalność w Niemczech jako kurator Berlin Biennale w 2008 roku.

Kuratorami “documenta fifteen” jest indonezyjski kolektyw artystyczny Ruangrupa, który za motyw przewodni obrał indonezyjskie pojęcie lumbung (w bezpośrednim tłumaczeniu "stodoła na ryż"), czyli zbiorową donicę lub system akumulacji wykorzystywany na obszarach wiejskich w Indonezji, gdzie plony wyprodukowane przez daną społeczność są przechowywane jako przyszłe wspólne zasoby i rozdzielane. Ruangrupa powstała podczas liberalizacji Indonezji po zakończeniu autokratycznego reżimu Suharto w 1998 roku. Skupia się na bardziej demokratycznym, niehierarchicznym podejściu do pracy artystycznej, na tym, jak rozwijać struktury zawodowe i wiedzę w swoim kraju. Przez ostatnie siedem edycji „documentami” kierowali dyrektorzy artystyczni, którzy zawsze byli zawodowymi kuratorami i Europejczykami (z wyjątkiem Okwui Enwezora w 2002 roku). Piętnasta edycja obejmuje prace 67 artystów i jest rozmieszczona w 32 przestrzeniach wystawowych.

W tym roku nie obyło się jednak bez kontrowersji. Niemiecka gazeta "Juedische Allgemeine" żąda rezygnacji ministerki kultury Claudii Roth m.in. w związku z pojawieniem się na wystawie pracy "People's Justice", w której dopatrzono się antysemickich elementów. Jest to ogromny obraz "zawieszony na rusztowaniu przed halą „documenta”. Pod spojrzeniem czaszki z przekrwionymi oczami widać apokaliptyczną scenę wojny domowej, wypełnioną demonstrantami, diabłami, aniołami i policjantami. W tym bogactwie ludzi dwie postacie kłują oczy: świnia, na której żołnierskim hełmie widnieje słowo „Mosad” (nazwa izraelskiego wywiadu zagranicznego), a na szyi ma czerwoną chustę z gwiazdą Dawida. I kolejna postać, która ukazuje ortodoksyjnego Żyda z kłami i runami SS na kapeluszu" — opisuje dziennik "Sueddeutsche Zeitung". Po protestach organizatorzy musieli w poniedziałek po otwarciu zakryć dzieło sztuki, a we wtorek wykonano demontaż.