Mroczna sztuka

Goya uważany jest jednocześnie za ostatniego ze starych mistrzów i pierwszego ze współczesnych. Za życia odnosił wielkie sukcesy jako hiszpański malarz i grafik romantyczny. Dzieło należy do cyklu 14 czarnych obrazów – malowideł wykonanych przez Goyę na ścianach jego domu nazywanego Domem Głuchego w latach 1819–1823. Dopiero około stu lat później nazwano je czarnymi obrazami, ze względu na dominującą paletę barw ich pesymistyczny wydźwięk. Obecnie znajdują się w zbiorach Muzeum Prado. O motywie boga Saturna Goya myślał już ponad 20 lat wcześniej, robiąc szkic, który przechowywany jest także w Muzeum Prado. Wyrażają one jego lęk przed starością i samotnością, są również satyrą rodzaju ludzkiego i państwa hiszpańskiego. Saturn, podobnie jak grecki Kronos, pożerał potomków zaraz po urodzeniu. Na obrazie został przedstawiony bóg w trakcie pożerania swojego potomka, ciało syna, pozbawione jest już głowy i ramienia. Saturn spogląda wprost na widza, obłąkanym spojrzeniem. Postać wypełnia niemal całą przestrzeń obrazu, co pogłębia nastrój grozy.

Salvator Rosa był włoskim artystą barokowym. Studiował sztukę u krewnych aż do śmierci ojca, kiedy to musiał przejąć opiekę i wsparcie finansowe rodziny. Za radą Giovanniego Lanfranco Rosa przeniósł się do Rzymu. Po powrocie do Neapolu zaczął eksplorować upiorne krajobrazy w swoich pracach malarskich. Chociaż malował w bardzo klasycznym stylu, wybrane przez niego tematy były często znacznie bardziej pomysłowe niż zwykle w jego czasach. Obraz ten przedstawia scenę z biografii św. Antoniego Atanazego, w której został zaatakowany przez demony na egipskiej pustyni. Portret autorstwa Rosy przedstawiający demony jest szczególnie przerażający w swojej formie.

Johann Heinrich Füssli urodził się i dorastał w Szwajcarii, dopóki nie został zmuszony do ucieczki przed mściwą i skorumpowaną rodziną; zwiedził Niemcy, zanim wylądował w Anglii, gdzie spędził większość swojego życia. Ojciec artysty, Johann Caspar Füssli, był portrecistą i pejzażystą. Johann słynął z nadprzyrodzonej wyobraźni; choć maluje w stylu zgodnym z romantyzmem, jego obrazy inspirowane są zjawiskami paranormalnymi. „Koszmar nocny” przedstawia śniącą kobietę i treść jej koszmaru. Artysta przedstawił postać śpiącej kobiety spoczywającej na łożu w ciemnej sypialni. Na piersi dziewczyny siedzi stwór wpatrujący się w oczy widza, a zza purpurowej zasłony wyłania się łeb konia z wyłupiastymi oczami. Świat fantastyczny i świat realny przenikają się nawzajem. Ciemna kolorystyka dopełnia mroczny nastrój. Obraz wystawiono po raz pierwszy w Royal Academy w 1783 roku. Od 1955 roku obraz jest własnością Detroit Institute of Arts.

Edvard Munch był malarzem i grafikiem, którego inspiracją były tematy psychologiczne i ekspresjonizm. Był wychowywany przez ciotkę i głęboko wierzącego ojca. Munch cierpiał na zły stan zdrowia przez całe dzieciństwo i zaczął malować, aby złagodzić nudę, siedząc w domu. Udręczona twarz na obrazie „Krzyk” stała się jednym z najbardziej ikonicznych motywów sztuki, postrzeganego jako symbol niepokoju o ludzką kondycję. Obrazowi nadawano też tytuł „Płacz”. Krajobraz w tle przedstawia fiord w pobliżu Oslo, widoczny ze wzgórza Ekeberg. Munch namalował w latach 1892-1895 cztery obrazy pod tytułem „Krzyk”, stosując różne techniki malarskie. Skład materiałowy wersji malowanej z 1893 roku zbadano w 2010 roku. Analiza pigmentów wykazała użycie m.in. żółci kadmowej, cynobru, ultramaryny i viridianu. „Krzyk” był celem wielu kradzieży i prób kradzieży. Kradzieże te poniosły pewne szkody. 2 maja 2012 dom aukcyjny Sotheby's sprzedał jedną z wersji obrazu za 119 922 500 dolarów. Sprzedawcą był Petter Olsen, norweski biznesmen, którego ojciec był sąsiadem i przyjacielem Muncha. Nabywca, który chciał pozostać anonimowy, wylicytował dzieło telefonicznie. „Krzyk” Edvarda Muncha jest uważany za arcydzieło ekspresjonizmu.

Seaside Cemetery to symboliczny obraz olejny na płótnie stworzony przez Adolfa Hirémy-Hirschla w 1897 roku. Znajduje się w Muzeum Sztuki w Dallas w Stanach Zjednoczonych. Choć pozbawiony postaci, ten mroczny i nastrojowy pejzaż stanowi wyraźny komentarz na temat relacji między naturą a ludzkością. Uderzające fale i zaciekły wiatr osaczają przybrzeżny cmentarz i jego kruche nagrobki, stawiając znikomość ludzkiego życia i śmierci naprzeciw surowej mocy natury. Węgier z urodzenia, Adolf Hiremy-Hirschl kształcił się w Wiedniu. Choć artysta był rówieśnikiem Gustava Klimta, jego podejście do malarstwa było bardziej tradycyjne i narracyjne. „Seaside Cemetery” pokazuje jednak jego wrażliwość na wartość emocjonalną dzieła, która była cechą charakterystyczną końca XIX wieku.

Dokładne znaczenie „Czaszki z palącym się papierosem” nie jest pewne, istnieją różne interpretacje obrazu. Niektórzy sugerują, że obraz był studium pochodzącym z jednej z lekcji anatomii van Gogha, kiedy był w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Antwerpii i namalował go, by ośmieszyć instytucję akademicką. Inni sugerują, że mogło to być „Memento Mori” i mogło być spowodowane śmiercią jego ojca. Namalowany został najprawdopodobniej zimą 1885–1886. Jest bez wątpienia jednym z najbardziej makabrycznych obrazów van Gogha, a zarazem jedną z jego najbardziej wyróżniających się prac.

W 1938 roku Frida Kahlo namalowała dwa podobne obrazy o tej samej tematyce. Ten obraz przedstawiał małą dziewczynkę, którą uważa się za samą Fridę w wieku czterech lat, noszącą maskę z czaszką. Ten rodzaj maski jest tradycją na corocznym meksykańskim festiwalu „Dzień Zmarłych”, gdzie zamiast opłakiwania świętuje się śmierć. Dziewczynka trzyma w dłoniach żółty kwiat, przypominający kwiat tagete, który Meksykanie nakładają na groby podczas wspomnianego wcześniej festiwalu. Stoi sama na pustym, rozległym polu pod ponurym niebem. U jej stóp znajduje się rzeźbiona drewniana maska tygrysa. Obie maski wydają się nieodpowiednie dla niewinnej małej dziewczynki i są symbolami lub wskazówką dla okrucieństwa jej przeznaczenia. Pierwotnie obraz został podarowany aktorce Dolores del Rio w prezencie. Później został nabyty przez prywatnego kolekcjonera w Monterey w Kalifornii.

Emil Nolde był niemiecko-duńskim artystą, który praktykował ekspresjonizm. Był jednym z pierwszych artystów, który zaczął eksperymentować z kolorem w oleju i akwareli, a obecnie znany jest z częstego używania żółci i czerwieni wraz z ekspresyjnym malowaniem pędzlem. Pracował w branżach kreatywnych przez całą swoją wczesną dorosłość, do zostania artystą zaczął dążyć dopiero po trzydziestce. Ten obraz jest to studium masek w Muzeum Berlińskim. Olśniewające kolory i śmiałe pociągnięcia pędzla sprawiają, że „Mask Still life III” staje się makabrycznym i niemal surrealistycznym obrazem.