Symbolika koloru w historii sztuki

Zagadnienie koloru jest jednym z najistotniejszych w sztuce. Jest on jednocześnie tym, który w historii sztuki bywa najrzadziej omawiany. Filozofowie greccy zajmowali się kolorem w ujęciu przyrodniczym, a nie artystycznym. Jak wynika z licznych pism w tamtym okresie, kolor identyfikowano z samą powierzchnią przedmiotu, czyli nie oddzielano ciała i koloru. Przykładowo Arystoteles uważał, że wszystkie barwy powstają z bieli i czerni, które uznawał za kolory fundamentalne. W średniowieczu interpretacja barwy była mocno dowolna i zależna od fantazji i wiedzy komentatora. Nie ma ona nadal wiele wspólnego z naszą obecną wiedzą opartą na eksperymentach. Późniejsze badania nad teorią koloru wprowadziły nie tylko zmiany w rozumieniu barw, ale także bogatą terminologię odcieni barw podstawowych i pokrewnych. Barwy miały i mają w rozmaitych kulturach odmienne, niekiedy przeciwne znaczenia.  Barwy i kolory kształtują nasze życie, ułatwiają percepcję otaczającej nas rzeczywistości, warto zatem dowiedzieć się, co oznaczają.

CZARNY - jako niekolorowa barwa pozostaje w analogicznym stosunku do bieli; podobnie jak ona odpowiada absolutowi. Nierzadko pojawia się w aspekcie otchłani, zwłaszcza przy opisywaniu pra chaosu, śmierci czy ciemności. Pozostaje bliska rezygnacji i bólowi jako barwa żałobna w przeciwieństwie do bieli, która wyraża nadzieję. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że w krajach Wschodu, np. w Japonii czy Chin, żałobnym kolorem jest biel. W czarnej magii jest barwą złą, negatywną. Do dzisiaj w kręgu kultury europejskiej kojarzony z religijnością, żałobą i śmiercią, czarny zyskał wielką symbolikę w XX wieku. Stał się kolorem elegancji, luksusu, wyrafinowania i szykowności.

BIAŁY -  jest symbolem czystości i niewinności, a także odnowy życia duchowego. Biel jest barwą aniołów i apostołów. W sztuce wczesnochrześcijańskiej białe były szaty apostołów, starców Apokalipsy, czasem Chrystusa, rzadko aniołów. W późniejszym średniowieczu coraz częściej zastępowano ją barwami chromatycznymi. Barwa biała jako suma wszystkich kolorów jest symbolem pustki, nicości, stanu idealnej równowagi między przeciwieństwami. Jest to kolor czysty, świeży i prosty, przywołuje skojarzenia z niewinnością. Stoi w ostrej opozycji do czerni. Ponieważ białe światło zawiera wszystkie kolory widma, jest to inkluzywny, bezstronny kolor, niefaworyzujący żadnego odcienia.

CZERWONY -barwa ognia oraz krwi, co sprawia, że jest ambiwalentna w symbolicznym ujęciu. W sensie pozytywnym znamionuje życie, miłość, natchnioną namiętność, ciepło, płodność, a w średniowieczu również władzę (kolor królów); w znaczeniu negatywnym jest oznaką wojny, pożogi, niszczącej siły ognia, rozlewu krwi. W alchemii często uchodziła za barwę kamienia mądrości, rozumianego jako kamień noszący cechy światła słońca. Według psychologii kolorów jest „królową barw”, gdyż w największym stopniu wpływa na ludzką psychikę. Barwa czerwona w Chinach jest kolorem szczęścia, powodzenia i miłości, dlatego na ślubie panny młode zakładają tam czerwone suknie, natomiast w południowej Afryce stanowi kolor żałoby. 

ZŁOTY- najszlachetniejszy z metali, będący symbolem niezmienności, wieczności i doskonałości. W ezoterycznym myśleniu jest oznaką poznania, a w chrześcijańskiej symbolice wskazuje na jedną z najwyższych cnót, miłość. W negatywnym ujęciu jest synonimem bogactwa, kwintesencją wszystkich ziemskich dóbr. W malarstwie dawnym kolor złoty był zarezerwowany dla świętych. W przypadku utrudnionego użycia często zastępowała go barwa żółta. 

ŻÓŁTY- jasny kolor, bliski znaczeniu złota, światła i słońca. Symbol wieczności i przemienienia. Żółć jest jedną z barw podstawowych utożsamianą z mądrością, imaginacją oraz byciem szczęśliwym. Jest często synonimem dojrzałości, zwłaszcza w kontekście barw jesieni. Od XII wieku zaczęto wiązać ją ze zdradą i fałszem, m.in. w malarstwie postać Judasza przedstawiano w żółtych szatach. Ponadto kolor ten uznano za barwę wrogości, złych zamiarów i bezwstydu. Z tego powodu przypisano go kurtyzanom (we Włoszech w czasach renesansu kazano im nosić żółte znaki na ubraniu). Do tej samej symboliki koloru żółtego odnosili się hitlerowcy, nakazując Żydom nosić żółtą gwiazdę Dawida na ramieniu. 

SREBRNY - to metaliczny odcień, którego bazą jest klasyczna szarość. Jak rzadko który łatwo dostosowuje się do innych, może być łączony z wieloma innymi barwami. Zwalcza stany letargiczne, kojarzony często z perłami, księżycem i kobiecością. 

FIOLETOWY- barwa znajdująca się pomiędzy czerwienią a błękitem, jest symbolem pośredniczenia, równowagi, miary i umiarkowania. Ze względu na królewskie pochodzenie barwie fioletowej przypisujemy skojarzenia takie jak: bogactwo, władza, luksus, szlachetność czy też duchowość. Jest to  kolor tajemniczy, związany z magią i ezoteryką. Jasne fiolety kojarzą się z beztroską, romantyczną energią, podczas gdy ciemniejsze odcienie mogą oznaczać smutek i frustrację.

NIEBIESKI - barwa uspokajająca i ziębiąca. Kolor łagodzący, który wprowadza spokój i pogodę ducha. Jest także kojarzony z konserwatyzmem i obowiązkowością oraz z namysłem, samoobserwacją i introspekcją. Najzimniejsza z barw, która w Iranie jest kolorem żałoby. W kulturze Zachodniej, kojarzony jest z Maryją, a ściślej z Niepokalanym Poczęciem Maryi. Niebieski jest także kolorem przyjaźni – podarowanie komuś niebieskiego kwiatu jest podobno tego oznaką. 

SZARY- barwa ostrożności, rozwagi, rozsądku, kompromisu, momentem równowagi pomiędzy dwoma skrajnościami. To kolor skrywanych emocji. Ciemnoszary (kolor polityków) poprawia komunikację i oznacza otwarcie na merytoryczną, pozbawioną emocji dyskusję.

POMARAŃCZOWY - jest ciepłym i pełnym energii kolorem. Pojawia się w przyrodzie jako przykład szczególnego piękna, rozjaśniając szarość kory lub zieleń traw. Symbolizuje młodość, kreatywność, entuzjazm i energię życiową. 

ZIELONY - kolor królestwa roślin, życia, świeżości. Symbolizuje również nadzieję, długie życie i nieśmiertelność, płodność, odnowę i zmartwychwstanie. Chińczycy ujmują ją w symbolicznym związku z błyskawicą i piorunem, drewnem, a także zasadą yin- yang. Reprezentuje również wzrost i odnowę, będąc kolorem wiosny i odrodzenia. Innym skojarzeniem jest „uzyskanie zielonego światła”, aby iść naprzód, nadając mu skojarzenie z podjęciem działania. 

BRĄZOWY - jest barwą silnych i solidnych ludzi, wytrwałych i cierpliwych. Jest często postrzegany jako solidny, podobnie jak ziemia, i jest kolorem kojarzonym z odpornością, niezawodnością i bezpieczeństwem. W negatywnej symbolice oznacza uczucia samotności, smutku i izolacji. W kolorze franciszkańskich habitów jest barwą ascezy, pokuty, cierpienia i podporządkowania