Sztuka w Niderlandach

Niezwykle istotną dla tego okresu formacją stylistyczną byli prymitywi flamandzcy, wśród których znalazło się wielu wybitnych malarzy. Aktualnie jest to obiegowa nazwa, obecnie rzadko używana. Twórcą formuły malarstwa prymitywów flamandzkich był Jan van Eyck, prekursorem zaś Robert Campin. Synonimem twórczości tej formacji stała się szkoła brugijska XV w., którą tworzyli m.in. Jan van Eyck, Hans Memling oraz Gerard David. Gdzie i kiedy rodzi się styl flamandzki? Kto go stworzył? Dziś nie można jeszcze dać jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, gdzie i kiedy rodzi się styl flamandzki oraz kto go stworzył.

Cechami, które wyróżniają malarstwo niderlandzkie, są: bogata kolorystka, duży realizm postaci, kompleksowe widzenie postaci ludzkich wewnątrz scenerii architektonicznej i pejzażowej, niezwykła precyzja oddania kształtu i faktury przedmiotów oraz figur. Dominującymi przedstawieniami są sceny religijne (artyści wykorzystują tematy zaczerpnięte ze Złotej legendy czy Biblii Pauperum), jednak malarze nie rezygnowali również ze scen o charakterze świeckim. W tym okresie nastąpił także znaczny rozwój portretu oraz pejzażu. Techniką dominującą wykorzystywaną przez flamandczyków była farba olejna na desce, natomiast typem dzieł malowane retabula. Niezwykle istotną okazała się umiejętność ujmowania form w świetle bezpośrednim i odbitym, oddawania głębi przestrzennej, stwarzania za pomocą gry światła trójwymiarowości i ciężaru. Bardzo ważną rolę odgrywa w obrazach tło, które najczęściej przedstawia rozległy pejzaż, wystrój wnętrza lub widok miasta.

Znani przedstawiciele

Jan van Eyck

Jan van Eyck, "Ołtarz Gandawski", widok na otwarty poliptyk

Jan van Eyck urodził się ok. 1390/95 roku, prawdopodobnie w Maaseik. W1425 roku został nadwornym malarzem księcia burgundzkiego Filipa Dobrego. Malował dzieła zarówno o tematyce religijnej, jak i świeckiej, w której dużą rolę odgrywały portrety. Artysta przy wielu zleceniach współpracował ze swoim bratem – Hubertem. W 1430 roku osiadł w Brugii, prowadząc tam warsztat. Jako jeden z pierwszych malarzy europejskich stosował technikę olejną, nakładając laserunki. Do jednych z najwcześniejszych dzieł Jana van Eycka zalicza się m.in. "Ołtarz Gandawski", zwany także "Ołtarzem Adoracji Mistycznego Baranka". Jednym z najbardziej znanych obrazów malarza jest pochodzący z 1434 roku obraz "Małżeństwo Arnolfinich". Dzieło jest także pierwszym w historii sztuki całopostaciowym podwójnym portretem, a także pierwszym portretem postaci we wnętrzu pomieszczenia. Innym wartym uwagi obrazem van Eycka jest "Portret mężczyzny w czerwonym turbanie", datowany na 1433 rok, który niekiedy bywa uważany za autoportret artysty. Dzieła van Eycka posiadają nasyconą kolorystykę i głębię oraz głęboką symbolikę religijną. Cechą twórczości artysty jest także oddanie przestrzeni za pomocą perspektywy intuicyjnej i używanie trików optycznych.

Rogier van der Weyden, "Zdjęcie z krzyża"

Rogier van der Weyden

Rogier van der Weyden urodził się około 1400 roku w Tournai. Był synem bogatego nożownika, Henry’ego, i Agnies des Vaterlos Uczył się u Roberta Campina, a od 1435 roku działał samodzielnie. Ożenił się w Brukseli z Elisabeth Goffaert w 1426 roku. Miał czwórkę dzieci, córkę i trzech synów. Dwoje z nich zostało artystami. Jego malarski kunszt oparty jest na idei światopoglądu średniowiecznego, stawiającego świat boski ponad ziemskim. Artysta malował obrazy o tematyce religijnej i portretowej, łącząc w nich cechy gotyckie i renesansowe. Ograniczył modelunek światłocieniowy na rzecz kreski, określającej kontury plam malarskich. Sztuka Rogera van der Weydena wywarła ogromny wpływ na twórców europejskich. Znane dzieła malarza to m.in. "Zdjęcie z krzyża", "Portret damy" czy "Madonna".

Hans Memling

Hans Memling, "Sąd Ostateczny"

Hans Memling to malarz niderlandzki niemieckiego pochodzenia, urodzony między 1433 a 1440 rokiem. Od 1465 roku mieszkał w Brugii, gdzie posiadał pracownię. Pierwsze dzieła wykazywały wpływ Rogiera van der Weydena, którego był uczniem. Tworzył dzieła o rozbudowanej kompozycji, wielopostaciowej narracji i silnej ekspresji. Jego malarstwo skłania się ku manieryczności i wytworności, kojarzącej się z "międzynarodowym gotykiem". W późniejszym okresie artysta podążył ku liryzmowi, harmonii, tworzył obrazy o czystym kolorycie i miękkim modelunku światłocieniowym. Najsłynniejszym jego dziełem jest "Sąd Ostateczny", który znajduje się w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Hans Memling, "Sąd Ostateczny"Malarstwo XV wieku w Niderlandach miało znaczący wpływ na sztukę Europy, zarówno na północ, jak i południe od Alp. We Włoszech przejęto takie cechy charakterystyczne malarstwa niderlandzkiego jak m.in. analiza szczegółów, obserwacja postaci pod kątem psychologicznym, jasna, intensywna kolorystyka. Do Polski wpływy malarstwa niderlandzkiego przenikały bezpośrednio z Niderlandów lub za pośrednictwem dzieł malarzy działających w Rzeszy.

Zdjęcia: Wikipedia