Poza płótnem

Z okazji 250. rocznicy urodzin Caspara Davida Friedricha Alte Nationalgalerie Staatliche Museen zu Berlin we współpracy z Kupferstichkabinett po raz pierwszy zaprezentuje obszerną wystawę poświęconą twórczości tego wybitnego malarza niemieckiego romantyzmu. Na wystawie zaprezentowanych zostanie około 60 obrazów i 50 rysunków z Niemiec i zagranicy, w tym wiele znanych na całym świecie, kultowych dzieł artysty.
Tematem przewodnim wystawy jest rola, jaką Nationalgalerie odegrała w ponownym odkryciu sztuki Friedricha na początku XX wieku. Gdy w drugiej połowie XIX wieku malarz odszedł w zapomnienie, w 1906 roku Nationalgalerie złożyła mu hołd podczas jego najobszerniejszej jak dotąd legendarnej retrospektywy, która obejmowała 93 obrazy i rysunki artysty. Friedricha chwalono jako malarza o niezwykłej biegłości w uchwyceniu światła i atmosfery oraz jako pioniera sztuki nowoczesnej.
Kolejny rozdział wystawy poświęcony jest parom obrazów Friedricha, za pomocą których artysta wyrażał szereg różnych perspektyw i koncepcję zmiany. Prawdopodobnie jego najsłynniejsza para obrazów – Mnich nad morzem i Opactwo w Oakwood – stanowi przykład wyjątkowego charakteru kolekcji Nationalgalerie. Trzeci rozdział wystawy prezentuje najnowsze wyniki badań nad techniką malarską Fryderyka. Kuratorką wystawy jest Birgit Verwiebe, kuratorka malarstwa w Alte Nationalgalerie. Wystawa jest częścią Festiwalu Caspara Davida Friedricha, który uczci rocznicę poprzez organizację serii odrębnych tematycznie wystaw w Hamburger Kunsthalle, Alte Nationalgalerie Berlin w Staatliche Museen zu Berlin i Staatliche Kunstsammlungen Dresden. W tych trzech instytucjach znajdują się najważniejsze na świecie zbiory twórczości malarza. Wystawy z okazji 250. rocznicy urodzin Caspara Davida Friedricha odbędą się pod patronatem prezydenta Niemiec Franka-Waltera Steinmeiera. Życie i twórczość malarza zostaną upamiętnione w 2024 r. w mieście jego urodzenia, Greifswaldzie, poprzez całoroczny program specjalnych wydarzeń. Z okazji 250. rocznicy urodzin Caspara Davida Friedricha w 2025 roku w Metropolitan Museum of Art odbędzie się pierwsza w Stanach Zjednoczonych kompleksowa wystawa poświęcona artyście (Caspar David Friedrich: The Soul of Nature, 7 lutego – 11 maja 2025).

Portret Friedricha pędzla Gerharda von Kügelgen

Caspar David Friedrich przyszedł na świat we wrześniu 1774 roku w nadbałtyckim miasteczku Greifswald w Niemczech. Jako szóste z dziesięciorga dzieci wychowywał się w surowym luterańskim domu. Jego matka Sophie zmarła w 1781 roku, gdy malarz miał siedem lat. Rok później zmarła jego siostra Elżbieta, a druga siostra Maria zmarła na tyfus w 1791 roku. Prawdopodobnie największa tragedia wydarzyła się w 1787 roku, kiedy zmarł jego brat Johann Christoffer - w wieku trzynastu lat Caspar David był świadkiem, jak jego młodszy brat wpadł do zamarzniętego jeziora i utonął. Niektóre relacje sugerują, że Johann Christoffer zginął podczas próby ratowania Caspara Davida, któremu również groziło niebezpieczeństwo na kruchym lodzie.

Friedrich rozpoczął formalne studia artystyczne w 1790 roku jako prywatny student artysty Johanna Gottfrieda Quistorpa na Uniwersytecie w Greifswaldzie, swoim rodzinnym mieście, którego wydział artystyczny nosi obecnie nazwę Caspar-David-Friedrich-Institut. Cztery lata później Friedrich wstąpił do prestiżowej Akademii w Kopenhadze, gdzie rozpoczął naukę od wykonywania kopii odlewów rzeźb antycznych. Na Akademii studiował pod okiem takich nauczycieli jak Christian August Lorentzen i malarz pejzażysta Jens Juel. Artyści ci inspirowali się ruchem Sturm und Drang. Najważniejszy był nastrój, a wpływy czerpano z takich źródeł, jak islandzka legenda o Eddzie, poematy z mitologii osjańskiej i nordyckiej.

"Etapy życia", 1835

W 1798 roku Friedrich osiadł na stałe w Dreźnie. W tym wczesnym okresie eksperymentował z grafiką, wykonując ryciny i projekty drzeworytów, które wycinał jego brat stolarz. Pomimo eksperymentów z innymi mediami, skłaniał się ku pracy głównie z tuszem, akwarelą i sepią. Jego ulubionym tematem były pejzaże, inspirowane częstymi wyjazdami. Obrazy, oparte głównie na krajobrazach północnych Niemiec, przedstawiają lasy, wzgórza, porty, poranne mgły i inne efekty świetlne oparte na uważnej obserwacji natury. Po zakupie dwóch obrazów malarza przez pruskiego księcia koronnego, w 1810 roku Fryderyk został wybrany na członka Akademii Berlińskiej. Friedrich ukończył pierwszy ze swoich najważniejszych obrazów w 1808 roku, w wieku 34 lat.” Krzyż w górach”, dziś znany jako „Ołtarz Tetschen”, to panel ołtarzowy, przedstawiający krzyż z profilu na szczycie góry, otoczony sosnami.

21 stycznia 1818 roku Caspar David Friedrich poślubił Caroline Bommer, dwudziestopięcioletnią córkę drezdeńskiego farbiarza. Para miała troje dzieci, pierwsza córka Emma przyszła na świat w 1820 roku. Polityka również mogła odegrać rolę w zahamowaniu jego kariery, germańskie tematy często kolidowały z dominującą w tamtej epoce postawą profrancuską. Gdy ideały wczesnego romantyzmu wyszły z mody, zaczęto go postrzegać jako postać ekscentryczną i melancholijną, oderwaną od epoki, zaczął żyć jak odludek. Pierwszego udaru doznał w czerwcu 1835 roku, w wyniku którego doznał lekkiego paraliżu kończyn, co znacznie ograniczyło jego zdolność malowania. W połowie lat trzydziestych XIX wieku Friedrich rozpoczął serię portretów i powrócił do obserwacji siebie w naturze. On i jego rodzina żyli w biedzie i byli zależni od wsparcia i dobroczynności przyjaciół. Caspar David Friedrich zmarł w Dreźnie 7 maja 1840 roku.

"Wędrowiec nad morzem mgły", 1818  

Friedrich był płodnym artystą, który stworzył ponad 500 dzieł i prowadził bardzo szczegółowy notatnik dotyczący swojej twórczości. Zgodnie z ideałami romantycznymi swoich czasów, jego obrazy miały pełnić funkcję czysto estetycznych wypowiedzi, dlatego uważał, aby tytuły nadawane jego dziełom nie były zbyt opisowe i sugestywne. Do najbardziej charakterystycznego motywu w jego twórczości należy ujęta od tyłu sylwetka człowieka podziwiającego środkowoeuropejski krajobraz. Wraz z innymi malarzami romantycznymi Caspar David pomógł uczynić malarstwo pejzażowe głównym gatunkiem sztuki zachodniej. Wiele lat po swojej śmierci stał się bardzo modnym malarzem, ubóstwianym przez dadaistów i surrealistów. 

Zdjęcia: Wikipedia