Ukraińskie malarstwo XIX i XX wieku: najważniejsi artyści

Największy rozkwit ukraińskiego malarstwa przypadł na koniec XVIII i XIX wiek. Decydujący wpływ na sztukę ukraińską miała w tamtym czasie sytuacja polityczna w Cesarstwie Rosyjskim. Wielu artystów uznawanych za twórców i założycieli świeckiego malarstwa ukraińskiego przez okupację ziem ukraińskich przez Rosję w XIX wieku w rosyjskich słownikach i encyklopediach jest do dziś traktowanych jako Rosjanie.

Anton Łosenko urodził się w 1737 roku w Głuchowie, w regionie Czernihowszczyny (obecnie w obwodzie sumskim na Ukrainie). Został sierotą i w wieku siedmiu lat, wysłano go do chóru dworskiego w Petersburgu. W 1753 roku, ponieważ stracił głos, ale wykazywał talent malarski, został wysłany na naukę do artysty Iwana Argunowa. Po pięciu i pół roku praktyki został przyjęty do Cesarskiej Akademii Sztuk w 1759 roku. Wykładał na Akademii w Petersburgu i malował portrety wielu znanych osobistości epoki. Wśród obrazów, które stworzył, znalazł się „Portret Iwana Szuwałowa” (1760) i „Portret Aleksandra Sumarokowa” (1760). Anton Łosenko uważany jest za jednego z twórców rosyjskiego nurtu historycznego w malarstwie i wraz ze swoim podręcznikiem (używanym do połowy XIX wieku) wywarł duży wpływ na edukację artystyczną w Imperium Rosyjskim.

Władimir Borowikowski, "Portret A.G. i A.A. Łobanow-Rostowskich"

Władimir Borowikowski (Wołodymyr Borowykowśky) urodził się w 1757 roku w Myrhorodzie. Jego ojciec Łuka Borowik dorabiał jako malarz ikon. Został znanym artystą dzięki przypadkowi. Artysta namalował dwa obrazy do apartamentu carycy Katarzyny, w którym zatrzymała się w Krzemieńczuku podczas podróży po Rosji. Obrazy spodobały się carycy, która umożliwiła mu wyjazd do Petersburga. Po przyjeździe do Petersburga Władimir Borowik zmienił nazwisko na Borowikowski. W roku 1795 uzyskał stopień akademicki. Stworzył około 200 ikon oraz 500 portretów, m.in. Marii Łopuchinej, Katarzyny II i poety rosyjskiego Gawriiła Dierżawina.

Taras Szewczenko kojarzy się przede wszystkim z twórczością poetycką, jednakże artysta pozostawił po sobie około 2000 dzieł sztuki: obrazów, rysunków i ilustracji naściennych, grafik, rzeźb. Urodził się w 1814 roku we wsi Moryńce (obecnie w rejonie zwinogródzkim obwodu czerkaskiego na Ukrainie) w rodzinie pańszczyźnianego chłopa. Szewczenko również jako chłop pańszczyźniany nie mógł uczęszczać do takich szkół jak Akademia Sztuk Pięknych. Właściciel wsi doceniał talent malarski artysty i Szewczenko został oddany na systematyczną naukę malarstwa do mistrza cechowego Szyriajewa w Petersburgu. Zwrócił na siebie uwagę kilku malarzy i artystów, którzy postanowili go wykupić za pieniądze ze sprzedaży obrazów. W 1838 roku Szewczenko uzyskał wolność. W Szkole Sztuk Pięknych studiował pod kierownictwem Karola Briułłowa. Równocześnie zdobywał intensywną pracą wykształcenie literackie oraz studiował nauki przyrodnicze i fizykę. Za udział w tajnym ukraińskim stowarzyszeniu Bractwo Cyryla i Metodego, za pisanie w języku ukraińskim i promowanie niepodległości Ukrainy został skazany na zesłanie. Po uwolnieniu artysta dostał od władz rosyjskich zezwolenie na zamieszkanie w Petersburgu, gdzie urządził niewielki warsztat. W roku 1860 w uznaniu za osiągnięcia artystyczne w dziedzinie grafiki Taras Szewczenko został przyjęty do grona członków petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Archip Kuindży urodził się w 1841 roku w rodzinie szewca o greckich korzeniach, w Mariupolu na południu Ukrainy, gdzie spędził większą część życia. W dzieciństwie stracił rodziców, żył u krewnych ojca. Był samoukiem, zarabiał retuszowaniem fotografii w różnych miastach na południu Ukrainy i na Krymie. W roku 1868 został przyjęty do Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku 1870 otrzymał dyplom nieklasnego malarza, który nadawano po zdaniu egzaminów w stopniu średnim. W roku 1874 jego obraz „Śnieg” został nagrodzony brązowym medalem na wystawie malarstwa w Londynie. W 1878 roku obrazy Kuindżiego wystawiane były na Wystawie Światowej w Paryżu Od roku 1873 Kuindży, mieszkający na stałe w Petersburgu, podróżował po krajach europejskich. Często wyjeżdżał też na całe lato do rodzinnego Mariupola. W roku 1875 w Mariupolu ożenił się z Wirą Szapowałową. W tym samym roku został członkiem grupy pieriedwiżników. Tworzył głównie pejzaże. W marcu 2022 w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę, w Mariupolu zostało poważnie uszkodzone muzeum imienia artysty, a kilka obrazów prawdopodobnie skradziono.

Ilja Riepin urodził się w 1844 roku w miasteczku Czuhujew na ziemi charkowskiej w rodzinie osadnika wojskowego Juchyma Riepina. Po wstępnej nauce malarstwa portretowego i ikonopisarstwa wyjechał do Petersburga, gdzie podjął studia na Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych. Sławę przyniósł mu obraz „Burłacy na Wołdze”, dzięki któremu uzyskał złoty medal akademii i jako jej stypendysta studiował we Włoszech i Francji. W podejmowanej przez malarza tematyce można zauważyć obecność zarówno rosyjskich, jak i ukraińskich motywów. Był ceniony już za życia, za mistrzowską realistyczną formę, rysunek, swobodną fakturę oraz wyczucie barwy i światła. Mistrz portretów, scen historycznych i krajobrazów, który przez całe życie był zakochany w Ukrainie, jej przyrodzie i historii. Artysta namalował także cykl obrazów poruszających tematy narodowo-wyzwoleńcze. Władze radzieckie po śmierci artysty wykorzystywały je do celów propagandowych.

Mykoła Pymonenko, "Matchmakers"

Mykoła Pymonenko urodził się w 1862 roku niedaleko Kijowa. Uznawany jest za najsłynniejszego ukraińskiego pieriedwiżnika. Od 1882 do 1884 roku studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Jego zły stan zdrowia (prawdopodobnie spowodowany gruźlicą) i brak funduszy spowodowały, że wrócił do Kijowa, gdzie znalazł pracę jako nauczyciel rysunku w prywatnej szkole. Od 1906 roku uczył w Kijowskiej Szkole Artystycznej, a jednym z jego najwybitniejszych uczniów był Kazimierz Malewicz. Twórczość malarza zachwyca głębokim liryzmem, optymizmem i ukazuje poetyczność ludowego światopoglądu.

Ołeksandr Ołeksandrowycz Muraszko urodził się w 1875 roku w Kijowie. Był nieślubnym synem służącej, córki wiejskiego prawosławnego proboszcza Marii Kraczkowskiej. Po kilku latach życia pod opieką babki matka sprowadziła go do Czernihowa, gdzie żyła z Ołeksandrem Muraszką, ikonografem, rzeźbiarzem i twórcą ikonostasów. Ołeksandr został pomocnikiem w jego pracowni. W latach 1894–1900 kształcił się na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu pod kierunkiem Ilji Riepina. Kontynuował naukę w Paryżu i w Monachium. W 1909 roku ożenił się z Margaritą Kriuger. W twórczości malarza widoczne są wpływy impresjonistyczne. Zapoczątkował nową fazę rozwoju ukraińskiego malarstwa. Brał udział w tworzeniu Ukraińskiej Akademii Sztuk Pięknych. 14 czerwca 1919 roku został zatrzymany, w Kijowie pozostającym pod kontrolą bolszewików. Następnego dnia znaleziono zwłoki zastrzelonego malarza.

Zinaida Jewgienijewna Sieriebriakowa z domu Lanceray urodziła się w 1884 roku we wsi Neskucznoje na ziemi charkowskiej. Oprócz studiów w Petersburgu studiowała malarstwo w Paryżu. Jej dziadek był znanym architektem, wujek malarzem, ojciec rzeźbiarzem, a matka graficzką. W 1905 roku wyszła za mąż za swojego kuzyna Borisa Sieriebriakowa, który był inżynierem kolejnictwa. Jest znana głównie z obrazów olejnych przedstawiających kobiece akty, portrety, krajobrazy i sceny życia na ws. Po śmierci męża w 1919 roku została bez środków do życia, z czwórką dzieci i chorą matką. Wskutek rewolucji październikowej i nowej polityki sowieckiej wobec artystów w roku 1924 emigrowała do Francji. Najważniejsze obrazy artystki to m.in. „Pejzaż jesienny”, „Autoportret”, „Śniadanie”, „Portret baleriny”, „Paryż”, „Ogród Luksemburski”.

Zdjęcia: Wikipedia