Twórczość rodziny Kossaków

Juliusz Kossak, "Portret Władysława i Józefa Rawiczów", ok. 1862

Za założycieli dynastii uważa się Juliusza Kossaka i Zofię Gałczyńską, córkę Wojciecha „Wosia” z Siąszyc herbu Sokola. Warto jednak pamiętać, że także Leon, brat Juliusza amatorsko malował. Juliusz Kossak urodził się w 1824 roku w Nowym Wiśniczu k. Bochni. Od wczesnego dzieciństwa Juliusz mieszkał we Lwowie. Na wyraźną prośbę matki ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim. Równocześnie uczył się malarstwa u Jana Maszkowskiego, cenionego lwowskiego pedagoga. Po ślubie 25 sierpnia 1855 roku para wyjechała do Paryża, gdzie na świat przyszli trzej synowie, bliźniacy Wojciech i Tadeusz oraz młodszy Stefan. Para doczekała się jeszcze córek Zofii i Jadwigi. Juliusz Kossak zasłynął jako malarz historyczny i batalista. Podziwiał malarstwo Piotra Michałowskiego i Horacego Verneta, który był ojciec chrzestnym jego syna Wojciecha. Umiłował sobie pracę w technice akwarelowej. Był niezrównanym twórcą portretów, wizerunków koni i pejzaży. W 1860 roku rodzina wróciła do Warszawy, a później Juliusz kupił dworek w Krakowie, początkowo zwany Wygodą, później Kossakówką.

Wojciech Kossak, "Krakowiak na koniu"

W kręgu rodu Kossaków

Wojciech Kossak urodził się 31 grudnia 1856 w Paryżu. Jego pierwszym nauczycielem malarstwa był ojciec, zaczynał swoją drogę artystyczną od malowania kopii obrazów ojca. Interesowało go malarstwo historyczne, a szczególnie tematy związane z Polską. Najsłynniejsze obrazy historyczne Wojciecha Kossaka to między innymi „Manewry pod Sądową Wisznią”, „Postój ułanów na śniegu”, „Wizja żołnierska”, „Piłsudski na kasztance”, „Sztab Kościuszki” i „Bitwa pod Raszynem”. Kilka lat mieszkał za granicą. W 1883 roku powrócił do Krakowa, a rok później ożenił się z ziemianką z Łomżyńskiego – Marią Kisielnicką z Kisielnicy herbu Topór. Miał z nią trójkę dzieci, Marię, Magdalenę i Jerzego.

Sztuką przez jakiś czas zajmowała się także siostra Wojciecha, Zofia Kossak. Uczyła się malarstwa u Hipolita Lipińskiego i na Wyższych Kursach dla Kobiet Adriana Baranieckiego. Z twórczości zrezygnowała po wyjściu za mąż za Kazimierza Romańskiego, z którym osiadła w majątku na Podolu. Mieli trójkę dzieci: Zofię, Marię i Jana. Brat bliźniak Wojciecha, Tadeusz nie zajmował się malarstwem. Natomiast jego córka Zofia Kossak Szczucka-Szatkowska uczyła się malarstwa w Warszawie i Genewie, została popularną pisarką historyczną, autorką powieści o dziejach Kossaków oraz wspomnień z okresu pierwszej wojny światowej i rewolucji w Rosji – „Pożoga”. W trakcie II wojny światowej była założycielką tajnych organizacji polskich i „Żegoty”, ratującej Żydów. Podobnie był w przypadku najmłodszego brata Wojciecha, Stefana, którego syn został malarzem. Karol Kossak urodził się 1896 roku we Lwowie. Malował głównie sceny z motywami koni, także o tematyce fantastycznej, bajkowej. Jego ulubioną techniką była akwarela. Wydał we Lwowie cykl pocztówek-reprodukcji swoich akwareli z huculskimi widokami. Ilustrował książki swojej kuzynki Zofii Kossak-Szczuckiej.

Jerzy Kossak, który miał być kontynuatorem tradycji malarskiej dziadka Juliusza i ojca Wojciecha urodził się 11 września 1886 roku. Nauki malarstwa pobierał w pracowni dziadka i ojca, zaczynając od podpatrywania i kopiowania podmalówek. Nie podjął studiów artystycznych, nie przejawiał dużych chęci do nauki. Pierwszą wystawę miał w 1910 roku w Krakowie, w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Jego talent został dostrzeżony, a wystawiony cykl napoleoński zebrał pochlebne opinie. Ilustrował Baśnie Braci Grimm oraz ballady Mickiewicza. Malował tematy z legend staro- angielskich i starogermańskich. Przede wszystkim jednak powtarzał motywy z obrazów dziada i ojca. Poza malarstwem oddawał się sportowi jeździeckiemu i polowaniom. Był dwukrotnie żonaty: z pierwszego małżeństwa zawartego w 1911 roku z ziemianką Ewą z Kaplińskich miał córkę Marię, z drugiego, z Elżbietą Dzięciołowską-Śmiałowską dwie córki, Glorię i Simonę.

Jerzy Kossak, "Ułan karmiący konia", 1937

Dwie siostry i literatura

Starszą z sióstr była Maria. Urodziła się w dniu 24 listopada 1891 roku. Jednak, co ciekawe, data ta była często zmieniania i to przez samą zainteresowaną. Maria zwana przez najbliższych Lilką. Trzy lata po narodzinach Marii, na świat przyszła jej młodsza siostra Magdalena. Był to dzień 26 lipca 1894 roku. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska nie uczęszczała do szkoły, edukację pobierała w domu, gdzie nauczyła się kilku języków obcych oraz zdobyła wykształcenie humanistyczne. Dużo podróżowała. W roku 1924 zadebiutowała jako pisarka sztuką „Szofer Archibald. Komedia w trzech aktach”. Do 1939 roku napisała piętnaście sztuk. W 1937 została laureatką Literackiej Nagrody Miasta Krakowa. Z powodu sposobu, w jaki ujmowała tematy takie jak aborcja i związki pozamałżeńskie, niektóre z jej sztuk uważane były za skandalizujące. Magdalena Samozwaniec (nazwisko to przybrany przez nią pseudonim) ukończyła Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej, a następnie kurs zdobnictwa, na którym nauczyła się batikarstwa. Debiutowała humoreską „Wyjazd mamy do miasta”, która ukazała się w dzienniku „Nowiny” pod pseudonimem Maud. Nazywana była „pierwszą damą polskiej satyry”, autorka wspomnień i dwóch biografii swojej siostry Marii. Barwna, niekonwencjonalna postać polskiego życia artystycznego. Przeżyła siostrę Marię o ponad ćwierć wieku. O ile utwory Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej wyciskały czytelnikom łzy z oczu, o tyle książki Magdaleny Samozwaniec pobudzały do śmiechu.

Kossakówka

Protoplasta rodu Kossaków, Juliusz Kossak, w 1869 roku zakupił dom przy ówczesnym placu Latarnia (obecnie plac Kossaka) w Krakowie. Zamieszkał tam wraz z żoną i pięciorgiem dzieci. Kossakówka była miejscem spotkań inteligencji i artystów Krakowa. W skład posesji wchodziła główna willa, częściowo parterowa, częściowo piętrowa, otynkowana na biało, z zielonymi futrynami okien i drzwi; dwie oficyny (w jednej z nich Juliusz Kossak urządził swoją pracownię) oraz zabudowania gospodarcze. Po śmierci Juliusza dom przeszedł w posiadanie najstarszego syna, Wojciecha, który zmodernizował dworek. W trakcie drugiej wojny światowej hitlerowcy grozili wyburzeniem części Kossakówki, jako kary za odmówienie przez Wojciecha namalowania portretu Hansa Franka. Władza ludowa także postanowiła pozbyć się Kossaków. Obydwa dworki postanowiono zburzyć i urządzić ogródek jordanowski. Magdalenie Samozwaniec udało się wywalczyć pozostawienie rodzinnego majątku. Po śmierci Wojciecha mieszkały tam jego dzieci, a ostatnią właścicielką z rodu Kossaków była Gloria, wnuczka Wojciecha. W latach 1971-1974 urządziła tam prywatne muzeum, pełne pamiątek po znakomitych przodkach oraz kawiarnię. Aktualnie Kossakówka jest własnością miasta Kraków,  ma zostać oddziałem Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK.